A peste azul tinguiu Chantada de morte

Cando o cólera se expandiu por Galicia entre os anos 1854 e 1855, a localidade que máis a padeceu na provincia de Lugo foi Chantada. Naquel tempo, o gobernador provincial brillaba pola súa ausencia e os rexedores da zona tiveron que improvisar medidas pola súa propia conta en medio dun caos de medo e morte
Uno gravado alusivo ao cólera. ARQUIVO PARDO
photo_camera Distintos gravados relacionado co cólera.
O CÓLERA morbo asiático chegou en barco ao porto de Vigo en 1833, azoutando a epidemia especialmente en Galicia nunha terceira ola entre 1854 e 1855. Desde entón o lazareto de San Simón -inaugurado en 1842- empezou a ser cuestionado e defendido a partes iguais. Desde Cádiz pedían o seu peche e a partir de 1856 atopábase sucio e descoidado.

A pesar das discusións sobre o seu papel na sanidade marítima, este establecemento destinado ao resgardo e preservación das enfermidades pestilentes evitou tifus, febre amarela e o cólera como o da fragata inglesa Pearl e o bergantín español Mimi ao gardar corentena en 1849. O que sería alcalde de Ourense en 1868, Benigno María Cid, aseguraba que no lazareto galego "ás persoas realízanselle diferentes fumigacións hidroclóricas –segundo o método Gimbernat– e as mercadorías se expurgan o tempo conveniente ao aire libre botándolles locións e fumigacións".

En Chantada a epidemia mostra a súa peor cara en xaneiro de 1854. O alcalde Ignacio Díaz Rivas, despois de celebrar unha xunta de sanidade, asegura que "nas parroquias de San Félix de Asma e Sabadelle está a causar grandes desfeitas" e decide adoptar "inmediatamente medidas enérxicas de salubridade que cando non alcanzasen a conter os seus funestos efectos servisen para evitar que se propagasen con intensidade".

Para conseguilo –segundo a acta oficial– ordena aos curas das parroquias "a fin de que dispoñan que nas casas en que se acha máis abrigada as febres procúrese a maior ventilación, aseo e limpezas; que no caso de sobrevir algún falecemento sexa depositado o cadáver na igrexa ou cemiterio e conducido en tumbas pechadas enterrándoo a calquera hora, reservando para cando fose posible a celebración de funerais".

O 11 de febreiro dirixe comunicación aos curas de Sabadelle, San Fiz e Pesqueiras "polo moi pouco celo e esmero dos párrocos en vixiar polos seus fregueses e observando o seu estado e persoas que os coidan e asisten nos seus medicamentos, espero do seu bo celo e en obsequio da humanidade doente e en ben do país, sírvase ordenarlles o conveniente a preto do particular e que ao sucesivo non dean sepultura a ningún cadáver sen que proceda o correspondente certificado do facultativo".

Tamén que procurasen que os enfermos fosen asistidos por un facultativo, "que cando non alcance cos recursos da súa ciencia para minorar a enfermidade poida polo menos facer o seu estudo detido dela nos casos que se lle presenten polas vantaxes que estas observacións deben producir en diante e para que se obteña certificación nas defuncións sen cuxo requisito non poden validamente ser enterrados os cadáveres".

BOLETÍN. Isto durou poucos días, xa que unha circular inserta no Boletín do 30 de xaneiro Nº 13, dáse orde da inmediata sepultura dos cadáveres aínda cando non poidan facilitar unha certificación, polo que se dirixe ao gobernador para que lle indique "como proceder en diante ou se hai necesidade de proceder á disección do cadáver para investigar a causa do seu falecemento e por conta de quen debe ser custeados os gastos que ocasione esta operación".

Tamén se inclúe a realización dunha estatística de acometidos e mortos "ao fin de chegar ao coñecemento da maneira como se propaga o cólera-morbo e para saber aproximadamente o número de acometidos e de mortos desta enfermidade durante a epidemia" estes expedientes serán sometidos a exame no Consello de Sanidade do Reino.

O 10 de maio o rexedor diríxese ao Gobernador para informarlle que vai trasladar a algúns presos do cárcere a outra edificación para evitar aglomeracións e fumigar as dependencias baixo supervisión do Subdelegado de Medicina do partido e o farmacéutico.

O 18 de outubro toma a medida provisional para evitar no posible o contaxio do cólera, trasladar a "20 presos ao Mosteiro do Priorado de San Salvador de Asma, co Servizo de Gardas e aumentar alguacil carcelario un auxiliar máis, pago dos fondos do partido con tres reais diarios" esperando a aprobación do gobernador. Tres días máis tarde aínda sen ter resolución, notifícalle que en "Carballedo e en Santa Eulalia de Aguada, a dúas leguas de aquí, presentouse o terrible azoute do cólera morbo asiático e que de seis morreron catro persoas en 5 ó 6 horas do ataque á morte".

Ignacio Díaz tamén proxectou outras medidas de hixiene nos establecementos carcelarios, "como son a do branqueo, un esmerado aseo e limpeza, e o coidado da alimentación dos presos: porque está recoñecido que a epidemia se ceba máis nos locais onde hai moita xente hacinada".

En setembro de 1855 o alcalde Manuel Lage informa que no inmediato distrito de Salvador o cólera ocasionou algunhas vítimas, polo que traslada a 21 presos -dos 70- de ambos os sexos ao Priorado de San Salvador "que estaban expostos a que a enfermidade ocasionase grandes estragos". As novas mutacións do cólera aumentaron tamén en Monforte, onde chegou a pechar o Instituto provincial de segunda ensinanza.

En outubro as crónicas apuntan que hai "desorde e confusión en Chantada polos estragos do cólera ao ser abandonados enfermos en diversos puntos, actuando o gobernador demasiado tarde. Creouse un hospital provisional asistindo ás persoas inválidas o mozo Manuel Somoza, o farmacéutico Juan Baanante e o alcalde Manuel Lage".

BROTES. O 14 de setembro de 1856 xorde un brote en Belesar "parroquia de San Paio de Diomondi, no Concello do Saviñao, onde varias persoas foron acometidas de enfermidades que infundan sospeitas de que fose o cólera morbo" polo que o alcalde dispuxo ao facultativo Mariano Cedrón e ao médico cirurxián para que pasasen a recoñecer os enfermos e prestásenlles os auxilios necesarios a 12 nenos e 7 adultos.

Manuel Lage mandou limpar as rúas e as casas "con desinfectante preparado na botica desta vila e faciliteilles medicinas. Tamén lle prescribimos as medidas hixiénicas e de precaución que están recomendadas. Proporcionei á parroquia deste distrito unha habitación bastante espazosa e boa". Os últimos picos de cólera e febres foron en xaneiro de 1860 en Guntín e Chantada. Con distinto nome, a historia repítese.

En 1855 chegou unha receita

Desde o Ministerio da Guerra facilitaron unha receita para o cólera que foi administrada con éxito en 1855 entre as tropas do Capitán Xeral de Andalucía. Chamábana Mistura Inglesa. Ten acetato amoníaco —preparado pola Farmacopea Española—, tintura alcohólica de opio (2 dracmas), tintura amoniacal de guayaco e creta separada (1 dracma), éter sulfúrico (dracma e media), menta piperita (medio escrúpulo) e mestúrase todo cun xarope simple (dúas onzas).

Comentarios