A idade de Fawkes

Por se non o notaron nos últimos seis anos, esta columna adoita ter sempre a mesma estrutura. Gústame comezar falándolles da miña relación cos libros que leo...

Acceda a todos os contidos da última edición do suplemento 'Táboa Redonda'

POR SE NON o notaron nos últimos seis anos, esta columna adoita ter sempre a mesma estrutura. Gústame comezar falándolles da miña relación cos libros que leo, unha relación que normalmente ten que ver con experiencias previas. Son moitos anos dedicados á lectura. No fondo atópase sempre un espírito de promoción da lectura: debemos ler porque mergullarse nun libro é vivir.

Mais ultimamente atopa un poucos folgos para tales recomendacións. Tan rodeados estamos dos fedores da ignorancia, a falla de respecto á cultura, o descoñecemento da verdadeira literatura que un non ten máis remedio que poñerse apocalíptico. Todo o mudará a idade lixeira, que diría o poeta, pero a crise cultural semella aínda máis fonda ca económica.

E nese estado de ánimo chega un a atopar refuxio no libro da semana. Pensa no autor, neste caso o catedrático de Historia Luis Ribot, profesor na Uned e académico. Un home que tivo que dedicar ao seu ‘La Edad Moderna’ (Marcial Pons) anos de traballo, porque é evidente que estamos perante a obra de toda unha vida. E atopa unha luz ao final do túnel porque hai quen se mantén fiel aos valores da cultura, ao rigor da investigación, á paixón da historia.

A Idade Moderna, cuxo inicio está marcado polo descubrimento de América —ou pola conquista de Constantinopla en 1453— e cuxo final chega coa Revolución Francesa —aquí non hai dúbidas—, foi a época na que o ser humano (europeo) chegou á maioría de idade e, en palabras kantianas, ousou saber. E coma case sempre que o home xoga coa ‘hubris’, tamén foi unha idade de némese: a práctica desaparición da poboación indíxena alén dos mares, as persecución relixiosas en Europa, a Guerra dos Trinta Anos e, para rematar, o Terror provocado pola Revolución.

Só esta última desgraza queda lonxe da lupa de Luis Ribot neste relato dende o ovo que se afronta con mesura e tranquilidade. Estamos ante unha obra de referencia, que ben pode medirse coas dedicadas ao tema no mundo anglosaxón, en particular a de Mark Greengrass, recentemente editada en España e que xa lles recomendamos nestas mesmas páxinas. O autor fuxe de grandes innovacións e presenta unha estrutura que calquera lector pode seguir: un bloque introdutorio moi amplo, seguido de partes cunha separación básica temporal moi intuitiva e, dentro desta, capítulos dedicados ben a espazos xeográficos completos ben a temas como cultura e ciencia, de carácter transversal.

O enfoque mestura á perfección tradición e innovación, un relato coñecido —tradicional, poderiamos dicir— con incursións nunha historiografía máis moderna, con recursos incluso ao marxismo no que se refire ao século XVII inglés. A cantidade de detalles é a necesaria, sen perderse en listas prolixas de máis, algo que lastra en moitas ocasións a libros con tendencia ao monumental. E unha característica que sempre hai que rematar: a claridade expositiva. A prosa de Ribot flúe de xeito admirábel e fai da lectura un pracer.

Gustaríame dicirlles que lean sobre a historia da Idade Moderna para aprender a interpretar o noso mundo. Pero temo que vaiamos costa abaixo sen freos e, por outra banda, non creo que un lector afeccionado a Bodin, Calvino ou Newton chegue a nada neste país no que mesmo os Maquiavelos son de cuarta categoría. Chegados a este punto permitiranme que lles diga que o persoeiro máis digno de reivindicar destes séculos non é outro que Guy Fawkes. Xa saben, non esquezan o día de onte: a conspiración, a pólvora e a traizón.

Comentarios