Adeus a unhas aulas que mudaron netos por avós

Por que?
Ribeira de Piquín é o concello menos poboado da volta e o único que non ten colexio dende que a Xunta decidiu pechalo en 2013.
Protagonista
O centro educativo lembraba a Aníbal Otero, lingüista e escritor nado o 21 de xaneiro de 1911 en Barcia e finado o 1 de marzo de 1974. Foi autor de Contribución al diccionario gallego (1967), Vocabulario de San Jorge de Piquín (1977) e Esmoriz (1994) e colaborador do Atlas lingüístico de la Península Ibérica. Acusado de espiar a prol da República, foi detido en 1936 e condenado a morte, pena que se lle conmutaría, aínda que estivo na cadea ata 1941. En 1964, foi nomeado membro numerario da Real Academia Galega. 
Un chisco de historia
O colexio de Ribeira de Piquín, que chegou a ter unha matrícula de 140 alumnos e fora creado na época do agrupamento escolar, recibía oficialmente o nome de Aníbal Otero no ano 1995. Daquela dedicóuselle un mural no patio.

PODERÍASE DICIR QUE foi a crónica dunha morte anunciada, aínda que se loitase para que non fose así. Ribeira de Piquín quedaba sen colexio ao rematar o curso 2012-2013, no que estiveran escolarizados só seis alumnos: tres en quinto, un en segundo, un en terceiro e un en sexto. Xa non había alumnado de infantil e non se cubría a matrícula mínima de seis alumnos que pedía a Consellería de Educación. Non houbo excepcións.

Consumábase así a desaparición dun centro convertido nunha pequena familia, polo que pasaran centos de estudantes de varias xeracións de ribeiregos, dende que se creara para substituír as unitarias das parroquias. Xusto o que acabou sendo el. Foi un aviso previo, coma prescindir dos docentes que tiñan a praza definitiva —Anxo e Lucía eran dous referentes para varias xeracións, responsables de numerosos proxectos, ata intercambios europeos co Comenius— ou que a única matrícula en infantil que podería producirse xa non se materializase. Foise directamente para Meira, onde serían logo escolarizados o resto dos nenos e nenas de Ribeira de Piquín.

Tres anos antes, Educación suprimía o servizo directo de comedor no centro e, malia as reiteradas protestas das familias, o curso 2010-2011 iniciouse sen persoal na cociña, polo que nos derradeiros cursos os escolares xantaban grazas a un servizo de cátering. Ademais, a Anpa reclamou en reiteradas ocasións que se acondicionasen unhas instalacións cada vez más deterioradas. Xa non foi necesario.

O peche do centro non motivou novas protestas, pois quen máis, quen menos, xa o tiña asumido. E os veciños optaron, coma quen di, por porlle ao mal tempo, boa cara. En setembro, tempo de inicio das clases, organizouse una xuntanza á que asistiron antigos alumnos, mestres e persoal non docente, compartindo unha xornada de homenaxe e despedida, un encontro cheo de emocións e de lembranzas, onde varias xeracións de ribeiregos foron, por un día, compañeiros de pupitre.

E por esas casualidades que ten o destino, esta comida de irmandade celebrouse no restaurante Mirador de Barcia, un hotel rural inagurado en 2008 na que fora a casa natal do escritor que lle daba  nome ao colexio, Aníbal Otero.

Nunha localidade na que escasean os nenos —o Instituto Galego de Estatística contabiliza en 2018  22 veciños censados con menos de 16 anos— parece difícil que volva abrir un colexio pechado por falta de matrícula. Unha desfeita, si, pero sen volta atrás, polo que xa naquel 2013 no que quedaba baleiro este céntrico edificio se comezaba a darlle voltas ao uso que podía ter de cara ao futuro. En 2014, o Concello solicitáballe á Consellería de Educación a súa desafectación. 

A alternativa parecía clara. A aposta polo uso social era o camiño a seguir e a meta a alcanzar darlle cobertura e servizos a unha poboación cada vez máis envellecida. O Ige de 2018 di que, dos 543 veciños do municipio, 245 teñen máis de 65 anos.

As instalacións aproveitáronse para organizar comidas de maiores mentres se ía cocendo, lentamente, o proxecto para converter aquelas vellas aulas nun centro de día, e que ese uso puntual para os maiores se convertese nalgo permanente. 

Custou, houbo que esperar, pero finalmente neste 2019, seis anos despois do peche do antigo Ceip Aníbal Otero, o centro de día converteuse en realidade. Ofrece 20 prazas, para as que xa hai 16 solicitudes, e conta con servizo de transporte e de comidas contratados a empresas do municipio.

E aínda pode dar máis de si, posto que xa existe un anteproxeto para acondicionar o que resta do edificio, pois para o centro de día só se usou unha parte, para crear unha residencia de maiores con doce prazas.