Distintas posturas políticas chocan cada ano na celebración do Día das Letras Galegas
CREO QUE o programa se chamaba Galicia de escola en escola, e que se emitía dentro do tempo de programación propia que elaboraba o Centro Territorial de Televisión Española. Pasou un cuarto de século. Lembro con bastante nitidez os feitos, o trazo gordo do cadro, pero entrar en detalles, nas pinceladas finas, é pedirlle demasiado a un maxín que se resetea cada vinte catro horas, ou menos. O caso é que o meu colexio, que estaba na parroquia de Lanzós, participou varios anos. Polo menos dous consecutivos. Eso seguro, porque en ambos estiven eu mesmo metido no allo. Era todo un acontecemento para os nenos. Os alumnos dos centros participantes ensaiaban durante meses unha obra de teatro. Cando a cousa estaba artellada, gravábase nun vídeo, con escenarios e localizacións ao aire libre. Como se fose o episodio dunha serie, pero con medios moito máis humildes. Despois, se non me falla a memoria, había como unha especie de concurso para destacar aos mellores. Non é por presumir, pero o 'Monseivane', de Moreda, sempre quedaba ben parado. Había talento, e moitos máis matriculados dos que hai agora, naquelas aulas que agruparon aos mestres e aos pequenos de varias escolas unitarias, todas rurais, da zona norte do concello de Vilalba.
Unha das obras que o colexio presentou ao concurso contaba a viaxe á feira dun vello e do seu afillado. Foi gravada nunha corredoira que estaba a poucos metros do centro escolar, moi preto tamén da capela de San Andrés. Só tiñan un burro para os dous, polo que un ía montado no animal e o outro marchaba a pé. No camiño, íanse atopando con xente. Entre eles, eu mesmo, que facía de tratante de gando, con bata azul, pucha, caxato, cabalo propio e un feixe de cartos falsos no peto –fotocopias de billetes de mil e de cinco mil pesetas, pintados con ceras–. O caso é que o tema de fondo, visto en perspectiva, era bastante actual. Cada grupo co que batían, quedaba barullando sobre eles. Non había maneira de contentar ao persoal. Todos os veciños criticaban o feito de que un fose andando e o outro descansado na besta.
Cando o neno ía enriba do burro, a xente poñía pingando ao rapaz por deixar que seu padriño, persoa xa maior, fose andando. Entón, cambiaban e era o avó o que montaba na besta. As críticas eran aínda peores. Como se lle ocorría ao desalmado do vello ir sentado comodamente mentres o pobre do pequeno rebentaba os pés polo camiño cheo de pedras. Tamén os puxeron de volta e media cando subiron os dous no lombo do cuadrúpede. Semellante crueldade! Esmagar ao pobre becho co peso de dúas persoas. Fóra hai alma! Repetían. Ao final, cando os dous se baixaron e tomaron a decisión de ir a pé, ríronse deles por deixar que fose baleiro un animal de carga. Son máis burros que o burro! A peza remataba co pequeno preguntándolle ao seu padriño como facer para "darlle gusto ao mundo". O vello viña a dicirlle que os deixase falar. Que nunca chove a gusto de todos. E menos nun país no que o deporte nacional é arranxar a casa dos demais cando a de un anda como anda.
Tampouco conseguiu o presidente da Real Academia Galega, Xesús Alonso Montero, darlle "gusto ao mundo" na celebración do día das nosas letras, este ano en Outeiro de Rei e dedicado a Manuel María. Un dirixente do BNG de Lugo saía pouco menos que indignado despois de escoitar o seu discurso no acto institucional que se celebrou no colexio Laverde Ruíz. Acusouno de facer un exercicio de "pesebrismo" impropio dunha xornada para reivindicar a lingua propia. Máis tarde, os paus caéronlle dende posturas máis conservadoras. Foi cando se divulgaron as súas declaracións previas. Dixo que moitos "oradores" ían utilizar o "galego como lingua litúrxica" para conmemorar a efeméride, pero despois "van xantar ao lado de non sei quen, sexa ou non da súa familia, y lo van a hacer en ridículo castellano". Se Alonso Montero lle preguntase ao vello como facer para "darlle gusto ao mundo", responderíalle o mesmo que ao seu afillado. Deixa que falen. El podería engadir: Que o fagan en galego, que é do que se trata.
Manuel María
GARDO COMO un pequeno tesouro, entre as páxinas do meu exemplar de Terra Chá, unha nota manuscrita que me mandou por correo o propio Manuel María. Unhas poucas palabras en tinta para amosarse "agradecidísimo" por un xesto ben pequeno. A carta está datada en marzo do 2003, pouco despois da súa entrada na Real Academia Galega (RAG), que tivo lugar en Vilalba, na súa capital. O simple feito de escribirlle a un mozo de pouco máis de vinte anos para agradecerlle algo que non era máis que parte do seu traballo é unha lección de vida. Mostra unha virtude que fai inmensos aos grandes: a humildade.
