Boxeando sombras pola morte de Bialetti

ESTA SEMANA non houbo mañá na que espertase axitado. Cedo, por volta das seis da mañá. Quedei trastocado polo pasamento de Renato Bialetti. Máis ca morte en si, decepcionoume a nula atención dos medios españois. Houben de lelo en Il Corriere della Sera. A páxina completa, claro.

Como non acougaba na cama, día tras día erguínme para tomar un café da miña Moka Express. Teño estima a esa cafeteira. Collín un voo de Ryanair no Nadal de 2014 para viaxar a Roma. Entrei nunha tenda pequena e escura da Via del Corso, unha tenda que recendía a arábica con aromas de chocolate e mel. Moita fixo esa Moka pola lectura. O café destes desvelos matutinos ía acompañado por unha novela singular, El cinéfilo (Alfabia), de Walker Percy, e pola banda sonora que Dimitri Shostakovich escribiu para interpretar coa película muda As montañas douradas, de Sergei Yutkevich.

Con esa música trataba de acalmar a efervescencia que me causou debater o luns nas redes sobre o grado de convición falanxista de Cunqueiro. Recoñezo que fun eu quen abriu o debate co artigo da semana pasada. Ando  buscándoas. Pásame como aos personaxes da película O Xardín do Demo. O venres vin ese wenstern sobre uns buscadores de ouro que se adentra en territorio indio, no Xardín do Demo, en lúa chea. Os indíxenas coñécena como Lúa do Home Branco porque é un tempo durante o que poden matar vaqueiros sen remorxos.

Tratar de explicar a Álvaro Cunqueiro neste país de recente e brava esixencia ética é meterse nun xardín nunha noite de lúa chea. Nunca saberemos se Cunqueiro, o afervoado autonimista de 1934, sentiu remorsos o día de febreiro de 1937 en que abandonou o seu agocho docente de Ortigueira, para integrarse no corpus inquisidor da prensa franquista. Os meus dialogantes nas redes equipáranmo en proselitismo e convecemento con Manuel Aznar, pai do seu fillo e innovador da radio española a base de concretar a presenza de Satanás na terra con ropaxes de xudeomasón de inspiración marxista.

Non podo imaxinar o pánico que podería sentir na posguerra española alguén atrapado no Xardín do Demo, alguén que teme ser visitado nunha noite de lúa grande por mediocres que fixeran carreira social na Falanxe cunha licenciatura en pistola sobre mesa do profesor. Teño para min que Cunqueiro vestiu a camisa azulconcebíndoa coma un ‘detente bala’, o escapulario carlista que irrabiaba un aura que servía de chaleco antibalas. Mirar cara ao sol coa camisa nova valeulle durante anos. Soamente ata que o seu amor por xantar nos mellores restaurantes sen deterse na licitude dos medios lle custou o carné de prensa e a condescencja do xeneralato.

Daquela debeu de sentirse como o protagonista da novela de Walker Percy cando en 1961 volve ver Sen novidade na fronte, que xa vira en 1941. "Os acontecementos deses vinte anos neutralízanse: os mortos, as torturas, os desarraigos e as andanzas". O cinéfilo establece unha conexión feliz e directa co rapaz que fora vinte anos atrás,como se non tivese pasado nada no medio.

Cunqueiro careceu da enteireza para ser fiel a si mesmo . Esa debilidade moral vaina pagar perdendo a rúa en Madrid. A min tanto me ten que o nome do escritor mindoniense me salte en Google Maps cando paseo pola capital española. Desconcértame que non se lle valore pola súa obra xenial e que se loube a un discípulo como García Márquez. Hai un notable cinismo en que ao colombiano non se lle reprochen as caídas de ollos que lle dedicaba a Fidel Castro. A Márquez temos que valoralo polas súas estupendas novelas para adolescentes, pero non polos seus entusiamos costumistas cara un dictador. O mellor que pode facer un autor é imitar a Franco e evitar meterse en política. Miren a Vargas Llosa, que tentou a presidencia do Perú e acabou sendo nomeado "perpetuo gobernador de la Ínsula Barataria" por Mamen Sánchez, directora do Hola!.

O asunto das rúas non me turba, a min soamente me turban a música de Shostakovich e  a morte de Renato Bialetti —inventor da cafeteira Moka Express—. Gustaríame que actualidade cultural galega excitase algo en min, pero esta semana non tivemos noticias vibrantes neste noso bucólico páramo. Houben de buscar emocións facendo 'boxeo de sombras' no dormitorio, golpeando a un 'sparring' reflectido no espello nupcial. Facíao Hemingway nos anos de París para  preparar os combates contra Morley Callaghan. O xornalista Abott Joseph Liebling reprochaba a Hemingway que non lle permitise boxear con eles porque carecer de obra publicada a pesar de que desembarcara en Normandía para The New Yorker.

O 'boxeo de sombras' seguiu o martes entre o escritor Alfredo Ferreiro e o presidente do PEN Galicia, Luís González Tosar. O primeiro acusara ao PEN dunha batería de actuacións retortas e Tosar defendeuse con varios argumentos menores e co argumento maior de que Ferreiro propuxera infrutuosamente facer unha web para a asociación cultural. Un golpe por baixo da cintura, deses que fan perder puntos para proclamar o gañador.

O mércores sobrepúxenme da tristeza pola marcha irresoluble de Bialetti coa oratoria de Alexandra Fernández. A deputada levou a poesía galega ao Congreso cuns versos de Xoana Torres. Foi mágoa que a representante de En Marea acabase estragando tanta brillantez citando a peor versión de Xosé Manuel Beiras, a última, para criticar ao Partido Popular. Beiras dá sombra ao xigante que foi. Boxea contra o aire —cego, confuso, exaltado— como Sonny Liston naquel día de 1965 en que recibiu o 'golpe da áncora' co que o derrubou Classius Clay.