O liño á liñaza e o demo á raza

Chantada iniciouse no cultivo do liño no século XV no 1800a súa principal industria era a das lenzarías 
undefined
photo_camera Gravados do século XIX dunha máquina de fiado, seca do liño e traballo nas peles antes de curtilas.

A partir do século XV a comarca de Chantada comezou a buscar novas alternativas agrícolas co cultivo do liño, estendéndose de forma habitual en 1770. Estas plantas filamentosas serviron para fabricar lenzos e contribuíron a que fose a principal industria lucense "onde as mulleres realizaban as operacións de preparación e fiado e outras no branqueo e tecido". Para tentar profesionalizar esta produción, xorde unha comisión dada a Joaquín Cester por real cédula do 17 de agosto de 1774.

A misión era establecer tres fábricas ou casas de ensino (Santiago, Oviedo e Ribadeo) nas que se debían facer distintos tipos de teas: cregüelas, presillas, brabantes ou coletas e todo xénero de cintería de fío fino e ordinaria. Tamén se construirían almacéns para recibir cáñamos e liños en Ribadeo, Padrón e Xixón "poñéndose un arbitrio de dous maravedíes en cada azumbre de viño que se consumise en Asturias e Galicia; para o cester 30.000 reais anuais de soldo por tempo de tres anos e 50.000 pesos para as fábricas, construción de teares, pelarillos, tornos, repostos e gastos varios".

O proxecto frustrouse, pero o consulado da Coruña logra establecer en 1788 escolas públicas de fiar en Lugo, Mondoñedo e Monforte. En 1804 Chantada producía viño, centeo, castañas e herbas, sendo a súa industria principal as lenzarías, das cales se facían ao ano na zona 2.223 varas de lenzo, 1.041 de estopa e tecíanse 582 de buriel. Tamén algúns curtidos de becerriños e un só pelambre (disolución do pelo da pel) de sola.

undefined

En 1845 a vila tiña 152 veciños e 676 habitantes en 206 parroquias, tiña administración de tabacos e na quinta de 1844 entraron en sorte 29 mozos de 18 e 24 anos. Pagou por toda a contribución 5.445 reais e colleita ao ano 2.500 fanegas de grans e legumes, 100 arrobas de liño e 1.800 de viño, que cos froitos menores e os seus pastos, producen 101.600 reais. Hai granxería e tráfico de gando vacún, fabricándose curtidos e lenzos.

PAN E ESTRADAS. A mediados do século XIX empezan a alzarse voces críticas contra os pobos desatendidos, asegurando que a pesar de ser Galicia unha das que máis satisfai coas contribucións, en Lugo, Monforte, Chantada, Mondoñedo, Viveiro e Ribadeo non hai "nin unha estrada, nin un ramal sequera construído que poña en comunicación directa ningún deses pobos; o egoísmo local, a apatía, a rivalidade e o silencio gardado polos que estaban interesados en promover os xermes da prosperidade foron as principais causas do estado de abxección e abatemento no que nos atopamos; por iso o noso comercio e industria están paralizados, sen poder progresar".

En 1852 o censo de habitantes baixa en Chantada, pasando a ter 72 veciños e 442 habitantes, cualificándose a súa orografía de estar "situada nun terreo desigual e fragoso, de difícil tránsito no inverno, que produce viño, liño e pastos e a súa industria concrétase a fiados e tecidos de lenzaría, curtidos e trato de gando vacún". A Xunta provincial de Agricultura en Lugo reflicte na súa memoria de 1853 que as terras e a climatoloxía son propicias para actividades agrícolas.

Destaca de Monforte as colleitas de trigo, millo e moreiras; Chantada, de centeo, viños, cereais, patacas, ricas froitas e liño de superior calidade, e as oliveiras de Quiroga, a maioría criando gando mular que vende aos tratantes que veñen de Castela, Valencia e Andalucía. Comezábase a falar "do negocio da salgadura da carne para todo tipo de mercados nacionais e estranxeiros, polo que é indispensable que se abarate o prezo do sal".

Na Exposición Agrícola na Montaña do Príncipe Pío de Madrid en 1857, o Concello envía trigo tremesino, "un pan excelente e manteiga perfectamente imitada á de Flandes, procedente dunha fábrica establecida en Chantada» e o farmacéutico Juan Baanante presenta distintas clases de liño manso e lenzo de hilaza. Nesta tradición téxtil o produto lanar (582 varas anuais) estaba reducido pola súa mediana calidade «á fabricación do basto buriel ou saial e dalgunhas mantas ou groseiro picote, tecido regularmente nos mesmos teares que os lenzos".

Outra parte das las empregábanse na fabricación de medias e calcetas, que gozaban de fama en Galicia e Castela, confeccionando tamén chapeus en Mondoñedo e Chantada. En canto ás manufacturas de sedería fixéronse estudos e proxectos nos vales de Lemos e Quiroga, cunha insignificante colleita, "cuxos capullos fiaban toscamente as mulleres facendo unha seda forte e sólida, pero gorda e de mal tinguidura", chegando a ser exportada a América.

Pablo González Rivera sinala na Memoria da Exposición de Santiago de 1875 no dossier de sericultura que Chantada é o único distrito que coñece onde algúns labradores dedícanse á cría do verme de seda e "obteñen gran número de capullos que fían e tecen para panos de cedazos e tamices dunha boa parte de Castela, toda Galicia e algunha provincia máis, sendo a súa hebra exquisita e sumamente consistente polo que, e dándose perfectamente non só a moreira negra, senón a Multi Cisule, e sendo o país tépedo, debe fomentarse este ramo de industria ata perfeccionalo e xeneralizalo e constituír colleita tan produtiva sen amenguar outros produtos"

CAUSAS DO DECLIVE. O liño foi labor de invernía, onde "o rigor da estación obrigaba aos homes para suspender os traballos de terra e as femias dedicábanse á roca e ao tear" e ese primitivismo autárquico sen profesionalización, iniciativas e protección non facían competencia contra as fábricas estranxeiras e a imposición algodonera catalá. As pequenas industrias rurais da agricultura derivada non puideron co sistema tributario, do cal chegou a pagar de contribución no período 1871-72 a provincia lucense 2.521.290,80 pesetas e as vías de comunicación eran penosas ou inexistentes.

A partir de decembro de 1939 quedou relegado ás innumerables exposicións que realizaba a Sección Feminina da Falanxe e que chamaban obras de artesanado, como a efectuada en Madrid no Palacio de Medinaceli onde "os teares de Chantada, ricos en toda clase de traballos en algodón, lá e especialmente liño, as súas obreiras, de rostro moreno e mans curtidas polos traballos do campo, dedícanse nos seus intres de quietude a entrelazar as hebras do liño e convertelos en auténticas obras de arte e xorden belos tapices nos que campean o escudo de España, tapetes, colchas ou alfombras".

Captura

Comentarios