Nos últimos festexos do século XIX empézase a atisbar na vila de Chantada a introdución de comida popular, principalmente en actos misericordiosos ao ofrecer en 1887 "aos pobres algúns biscoitos e viño que fluirá por medio dunha vistosa fonte interminable". En 1895 comeza o chamado Baile Campestre na Alameda, sen viandas pero con moito bailoteo e paseos, xunto a animadas cucañas sobre o río Asma.
É precisamente nas romarías onde a gastronomía campera aparece de forma innata, tendo a orixe máis primitiva na aldea de Merlán os días 16 e 17 de 1899 onde deixaron constancia que "é un lugar moi poético cunha exuberante campiña, unha ermida onde se venera ao santo e casas rodeadas por seculares castiñeiros, paseos de oliveiras e álamos".
Respectando a tradición, o último día "cómese no campo e non é chantadino aquel que non leve a consabida empanada para saboreala tan pronto decline a tarde. As señoritas lucindo fermosos traxes, cando o sol retirouse ao seu ocaso, soou o toque de oracións, eleváronse ao espazo infinidade de fogos de artificio e globos de varias clases e empezou o desfile, retirándose os romeus, lanzando aturuxos e melancólicas notas do alala a xente moza das aldeas despídese das romarías". Ao regreso baile ata a madrugada en La Tertulia.
Tan influente foi o San Cipriano que, nos días da celebración das súas festas en 1906, houbo "peche xeral de comercios e por non perder o costume, rara é a familia que deixa de ir á romaría, a comer ao aire libre, tomando como por asalto os mellores sitios nos fermosos soutos e robledales que se estenden por toda a parroquia en lucido panorama. Durante as comidas e merendas faise malgaste de bo humor e non falta una que outra nota cómica digna de rexistrarse". O 22 de xaneiro de 1910, a pedimento do concelleiro da policía urbana e rural, José Fernández Páramo, acorda o Concello presidido por Pegerto de Soto Linares a creación dunha feira "titulada de San Cipriano que se celebrará o 16 de cada mes no campo pertencente á parroquia de Santo Tomé de Merlán".
Ata as festas de 1924 "infinidade de familias da vila e aldeas limítrofes non deixaron de concorrer con senllos cestillos guardadores de saborosos manxares que en busca de sombra acampaban baixo os frondosos castiñeiros que tanto abundan nesta comarca".
A entrada no século XX deixa o cartel de sen festas en 1903, de 1936 a 1944 e en 1963.
A primeira festa do Carmen do novo século é en 1901. Unha vez terminada a procesión e tras escoitar algo de música clásica "cada cal foi a comer ao seu domicilio e, en tanto que nas moradas de encumbrados personaxes regalábanse con exquisitos manxares e viños escollidos, os plebeios dedicáronse ao consumo da modesta sardiña, remollada co catramundario viño de San Fiz".
Dende o século XIX ata finais do XX os bailes foron cita obrigada nos salóns das sociedades que existiron na vila: Circo Recreo, La Tertulia, A liga de Amigos e Círculo Recreativo e Cultural.
Cos tolos anos 20 na celebración dos festexos introdúcense novidades, como as de 1923 que xunto o tradicional Folión de Carros do día 25, realizáronse sesións de cine ao aire libre no Cantón o 26 e o chamado gran día chantadino o día 28, onde tras a misa cantada «as bandas, gaitas e coros, sairán con dirección ao campo de foot-ball, cedido galantemente a esta comisión polos seus propietarios os señores de Lorenzana para este festival, e ás doce horas comida campestre no mencionado campo e souto que lle circunda», para terminar cunha función teatral.
Así nace a recoñecida Festa da Empanada de Chantada, que en 1927 celebraríase como romaría nos campos de Basán Pequeno, onde "irán as familias chantadinas e forasteiros a comer a clásica empanada e as raparigas vestirán o traxe típico do país".
Despois da Guerra Civil chamaríaselle en 1945 Xira Campestre; Festa da Empanada a partir de 1950, no cal en 1952 houbo premios á mellor empanada e para a mellor tenda de viño no carro típico, e coa entrada na alcaldía de José Regal alá polo ano 1964 foi denominada como Día da Empanada.