Aurorita, mestra rural en Chantada

Áurea Rodríguez chegou á vila do Asma con 33 anos como mestra rural, pero foi moito máis ca iso. Fundou unha escola dominical para combater o analfabetismo na poboación adulta, estableceu unha Mutualidade Escolar para eliminar a miseria e a necesidade, e organizou o primeiro Día da Árbore, no ano 1913
 
O coro Nazarenas, fundado por Aurora. ARQUIVO PARDO
photo_camera O coro Nazarenas, fundado por Aurora. ARQUIVO PARDO

Ser mestra rural na segunda metade do século XIX debeu ser algo parecido a estar a facer funambulismo sobre un eterno precipicio sen rede. A todo isto engadirlle a mermada remuneración salarial de mil pesetas anuais, a escaseza de recursos e dar clases saturadas a nenos independentemente do seu nivel cultural, onde o docente realizaba verdadeiros milagres nas chamadas escolas unitarias de nenos e nenas. O nivel de sucidade e cheiro nas rúas de Chantada quizais non fose superado na Idade Media. Así estaba o panorama.

E de súpeto con ela chegou un sopro de aire fresco. Tiña 33 anos e o azar fixo que a coruñesa Áurea Rodríguez Bouza deixase a escola en San Breixo de Oza (Carballo) e escollese como novo destino a Escola Elemental de Nenas da vila en 1893. Coetánea na docencia xunto o profesor Manuel Formoso Lamas cobraría cen pesetas máis, situándose nas 1.100 anuais. Os seus primeiros pasos en sociedade serían a través de actos relixiosos ao organizar a misa polos mortos na Guerra de Melilla e en 1895 polos 412 tripulantes falecidos no Raíña Rexente.

En xuño de 1903, a coñecida como Dona Aurorita, participa nas III Conferencias Pedagóxicas de Lugo, sendo unha pioneira ao presentar o seu traballo "Museos escolares", que chamou a atención aos presentes, o que hoxe chaman musealizar, a interacción do patrimonio nos espazos sociais e a educación. Nos exames de fin de curso do verán de 1909 asistiron a Xunta local de primeiro ensino presidido polo alcalde Pegerto de Soto, Manuel Formoso e Áurea Rodríguez nun acto onde o cronista felicita «aos ilustrados profesores xa pola orde que gardaron os nenos durante tan solemne acto, xa polos coñecementos que demostraron, ora polas meritorias e orixinais memorias que presentaron devanditos profesores».

 

O seu virtuosismo nas artes líricas e musicais lévaa a constituír coas súas alumnas os coros musicais chamados Viva España e Nazarenas, onde actuaban en actos relixiosos na igrexa parroquial e outros festexos. Funda e dirixe en 1909 unha Escola Dominical para combater o analfabetismo na poboación adulta (entre 11 e 16 anos) para que poidan compaxinar o traballo co estudo. E ante tanta necesidade e miseria establece en 1916 unha institución complementaria con políticas de protección á infancia, a Mutualidade Escolar.

Xunto á Liga de Amigos organiza na Alameda a primeira Festa da Árbore en 1913 adquirindo un proxector para unha velada cinematográfica e que moi probablemente utilizase posteriormente no colexio como fixeron outros mestres nos anos 20. En 1915 coincide o seu aumento de soldo a 1.500 pesetas coas Festas Patronais onde organizou e foi protagonista o día 21 de agosto na Novena, e o día 22 na «Solemne Misa de campaña na Praza da Constitución, na que tomarán parte o coro e a orquestra dirixidas pola notable pianista señorita Áurea Rodríguez». Nas festas de 1922 dirixe aos gaiteiros de Celanova chamados Os marabillas», composta por dúas gaitas, un clarinete, tambor e bombo. En 1930 auméntanlle o soldo en 6.000 pesetas e en 1934 organiza unha excursión á Toxa «coas nenas da escola número 1 desta vila acompañadas dos seus familiares e da culta mestra nacional».

En febreiro de 1936 participa na homenaxe que lle realizaron na capital ao exdirector xeral de 1ª Ensino, por aquelas datas actual subsecretario do Ministerio do Traballo, o lucense José López Varela. Ao termo das sobremesas o homenaxeado sinala que «non son máis que un insignificante pedazo deste pobo que é Galicia a cuxo servizo poño todo o meu corazón», sinalando que «lle preocupan os graves problemas do ensino nacional, pois ela é, a base máis firme da civilización; e que a escola primaria estivo abandonada polos Gobernos do vello réxime, sendo a República a que trouxo ao primeiro plano a cultura popular e a escola».

Os pasos de Áurea se difuminan na Guerra Civil, pero non as súas pegadas, que indelebles quedarían nos recordos das súas alumnas que con ela ilustráronse, viron por primeira vez o mar, aprenderon a amar o cinema, a música, a natureza, e supoño que tamén a ler e escribir. Demostrando a súa completa interacción nun pobo que non era o seu, nunhas condicións deplorables, axudando e sendo solidaria cos demais.

Comentarios