TAMÉN EU estiven en corentena. Foi hai tres anos, cando un problema de tiroides me levou ao departamento de medicina nuclear que o Sergas ten concertado cun centro privado na Coruña. Na consulta previa advertíranme de que tería que coller unha baixa laboral, dunha semana, para non contaminar os meus compañeiros de traballo como consecuencia do tratamento de iodo radiactivo que me subministrarían. O illamento non foi en ningún cuarto preparado nun centro sanitario; foi na miña casa.
Ás veces, sucede que as partes máis sensibles e comprometidas dun proceso recaen no elo máis feble e menos formado/informado/remunerado da cadea, como lle sucedeu á auxiliar de enfermería que atendeu con valentía os misioneiros infectados con ébola repatriados polo Goberno español e que agora loita con afouteza pola súa vida nun cuarto do hospital Carlos III de Madrid.
O salario anual dunha auxiliar de enfermería nun centro público madrileño está ao redor dos 18.000 euros brutos, dependendo da antigüidade e dos complementos. Nos centros privados cos que se están concertando os servizos públicos de saúde demandan persoal para estes postos, a xornada completa, por un salario máximo de 14.000 euros brutos ao ano.
Non semellan, en absoluto, cantidades á altura dun labor como o que desenvolveu Teresa co falecido Manuel García Viejo. Foi ela quen o aseou e mudou mentres o relixioso pelexou por manterse no mundo dos vivos, quen estivo en contacto cos seus fluídos máis infecciosos.
Non foron nin os médicos -nin o conselleiro de Sanidade madrileño nin a ministra do ramo- os que asumiron o cometido máis contaminante de todo o proceso, senón a auxiliar de enfermería becerrense. Foi ela quen cargou coa responsabilidade de limpar o cuarto e de preparar o traslado dun cadáver que se convertera nunha bomba biolóxica unha vez que García Viejo faleceu.
Ao non haber rexistro nas cámaras do hospital, será difícil saber se Teresa estivo supervisada por dous compañeiros ao outro lado do vidro da habitación, para que controlasen o tempo que botaba xunto ao corpo do finado -os tan manidos protocolos recomendan que non se superen os 20 minutos- ou para ter conta de que non sufrise un desmaio como consecuencia de traballar cun traxe que non transpira e que pode provocar a quen o porta esvaecementos causados polo estrés hídrico.
Despois colleu vacacións. Sosteñen os seus familiares -e non terían por que enganarse- que en ningún momento lle dixeron que logo de atender un enfermo de ébola non podía, por exemplo, presentarse a unha oposición -quen ten a vida tan resolta como para renunciar a meses de estudo para optar a un posto de traballo con máis garantías?-. Ninguén lle dixo que non podía ir a un salón de peiteado.
Si que lle dixeron que se tomase a temperatura e que chamase a Urxencias se tiña febre. E así o fixo. E tivo que insistir varias veces ata que foi finalmente ingresada.
O conto da miña corentena comezou no Centro Oncolóxico, que xa é un sitio ao que se vai con certo reparo. Unha entra nun habitáculo onde un sanitario case con escafandra lle subministra unha pílula amarela que chega protexida nunha cápsula de chumbo. Se o pensas, lembra bastante ao intre no que a Neo, o protagonista de ‘Matrix’, lle dan a elixir entre a pílula vermella e a pílula azul. Todos os profesionais que atopas no proceso evitan achegarse demasiado a ti mentres te conducen a unha sala equipada para a radiación e te sinalan a porta do WC. «Non podes saír do edificio ata que fagas pis».
Tres horas máis tarde -baixo presión, a vexiga responde mal- estaba na miña casa, en Lugo. En corentena e cun recibo no peto no que me informaron dos euros que lle tivo que pagar o Sergas ao centro coruñés polo meu tratamento.
Polo camiño seguramente contaminei a meu pai, que se ofreceu voluntario para levarme no coche. Dinche que non pases máis de cinco minutos a menos de tres pasos doutra persoa, pero como te desprazas de Lugo á Coruña e da Coruña a Lugo? No autobús de liña, con medio cento de pasaxeiros máis? Dun vehículo axeitado nin se falou en todo o procedemento.
Empezou logo unha semana de illamento domiciliario. Ou case. Porque illarse nun piso de setenta metros cadrados que compartes con outra persoa é un pouco complicado. O protocolo fala de usar un cuarto de baño en exclusiva para o paciente radiado. E se non hai dous cuartos de baño nunha casa? Explícanche tamén que empregues pratos e cubertos desechables e que cociñes comida só para ti. Que premas a cisterna dúas ou tres veces e que laves ben a roupa que usaches eses días. Hai quen vai máis aló e recomenda tirar ao lixo as sabas e as prendas interiores.
Confeso que me vin obrigada a romper as recomendacións para ir buscar o parte de baixa ao médico de familia. Non tiña ninguén que o recollese por min e detalles coma ese non están contemplados nas instrucións que recibes, así que toca facer de tripas corazón e poñer todos os sentidos para non cruzarte no ambulatorio con nenos ou mulleres embarazadas.
Este relato é unha anécdota. Unha historia insignificante. Nada que se poida comparar ao que supón estes días que o virus do ébola -que mentres non saía de África preocupaba máis ben pouco- lles teña atopado os puntos de fractura ao cordón sanitario do mundo branco e occidental.
Hai exactamente un ano, o Instituto Canario de Enfermedades Tropicales y Salud Pública, que desenvolve proxectos sobre doenzas como a malaria e que forma investigadores de países de África occidental, a rexión máis afectada pola actual epidemia de ébola, foi salvado da desaparición grazas a unha subvención de 325.000 euros... do Goberno de Senegal.
A directora xeral da Organización Mundial da Saúde (OMS), a doutora especialista en enfermidades transmisibles Margaret Chan, asegura que o mundo non está preparado para unha pandemia coma a do ébola e que nunca antes se atopara cunha enfermidade que xerase tanta alarma social.
As reaccións á infección en Madrid de Teresa serían propias dunha comedia bufa se non houbese dous falecidos, un can axustizado, unha persoa en estado moi grave e un bo número de profesionais dunha sanidade pública desmantelada que sinten que non teñen os medios axeitados para facerlle fronte ao virus do ébola.
No primeiro acto, houbo que escoitar cuspir bile clasista a cargos públicos que optaron por deixar que o ballón escorrese sobre unha muller que caeu severamente enferma ao facer o seu traballo. Algunhas das plumas afíns teñen escrito cousas tan ruíns de Teresa que a súa familia non merece velas reproducidas unha vez máis.
Só queda agardar que a caída do pano deixe leccións aprendidas a forza dos erros e, por suposto, a curación de Teresa, vítima e heroína desta historia.
O cordón sanitario Unha subvención de 325.000 euros do Goberno de Senegal salvou o Instituto Canario de Enfermedades Tropicales
