ANÍBAL MALVAR veu visitarme a Lugo. Sentamos na terraza do Madrid. El sigue bebendo un wishky eternamente caro e eu, auga con burbullas sen chispa da vida. A conversa volveu ao remuíño de Moustaki, Brassens e eses cantantes cuxo atractivo residía na guitarra e no impostado do acento francés. Nunca precisaron vulgaridades como xogar ao fútbol nin ter un chalet branco deseñado por Joaquín Torres.
O whiskey de doce anos ceiba a lingua do meu amigo escritor. Empezou lamentado a desesperación e a fame dos miserables que se coan polas fendas fronteirizas de Europa. Citou a Víctor Hugo e acabou por lembrar o seu avó materno. Era un garda civil destinado no Palamós dos anos 60, cando un podía ir a un concerto de Leo Ferré no Olympia de París sen medo a islamistas que o culpasen dos bombardeos galos en Siria.
Na primavera de 1960 Palamós era unha aldea mariñeira que quedaba a contramán. O único que se movía eran as barcas que atracaban os pescadores locais. O responsable do posto, o avó de Aníbal, recibiu o aviso de que unha lancha tripulada por xitanos errantes e sagrados asomaba pola bocana do porto. O axente estaba tinxindo o bigote cun betún de Xudea que se facía enviar por correo certificado dende Colmenar Viejo. Dicía que bigote e tricornio debían brillar co mesmo ton. Tivo que deixar o cepillo, coller o mosquetón Mauser e correr ata a praia.
O sol mancáballe nos ollos, coma ao protagonista de ‘O estranxeiro’, de Camus, pero puido albiscar a sombra da barca achegándose. Correu ata o borde do Mediterráneo, abriu as pernas, apuntou e berrou: «Volvan por onde viñeron!». Malvar está certo de que «nunca tivo intención de disparar, pero tiña que defender o posto».
O meu amigo herdou o Mauser do avó. Eu téñoo visto sacalo a Aníbal cando paraba na súa casa en Santiago. Ao petar na súa porta, asomaba amosando uns dentes felinos, como Jack Nicholson en ‘O resplandor’, e o canón negro do mosquetón. Non me temía a min, temía ao seu caseiro. O propietario daquel piso do Ensanche teimaba en reclamarlle os meses atrasados, sen confiar no talento literario do inquilino. Abondaba con que se convocase un premio literario para que Malvar escribise unha novela fascinante, gañase e pagase as súas débedas. Pero o caseiro non daba interiorizada esa pauta.
Aníbal tenme contado que, ás veces, cando o propietario do piso o collía despistado, había de saír correndo cara a terraza e saltar o muro que o separaba do apartamento contiguo. A súa veciña era unha veterá estudante de Enfermería, unha Holly Golightly atrapada nunha sucesión de desesperación pola súa precariedade e de alegría polas oportunidades de diversión que lle regalaba a vida en Compostela.
Os artistas galegos sempre andaron á fuga. Curros Enríquez marchou da casa, en Celanova, despois de o pai o atase para darlle unha malleira. Fuxiu a Madrid. Na capital española empezou a escribir en prensa. Tal era a bravura das súas columnas, que houbo de liscar a Londres por unha delas. «Ignorante de la lengua de los Byron, entre el maremágnum de gentes que vienen y van, y se confunde cruzándose en larguísimas calles», describiu.
Comentada foi tamén a fuga do cantante Suso Vaamonde, co mesmo destino londinense, despois de perpetrar na praza pontevedresa da Ferrería aquela rima infantiloide entre ‘desputa’ e ‘puta’ nun cántico pouco patriótico dedicado a España. Aínda era 1979.
Menos lonxe marchou Carlos Oroza. Unha falsa policía secreta levouno detido no 1975 do estertor franquista tras recitar ‘Desfile de la Victoria’ no teatro Malvar, de Pontevedra. Fondeou en Vigo.
Días máis tarde do incidente diplomático que viviu o avó de Malvar en Palamós, desenvolveuse outro exótico. Apareceu pola vila de L’Empordà un señor acompañado de 25 maletas, 4.000 folios de apuntamentos, dous cans, un gato e outro home, que era o seu amor. Fuxía de centos de festas divertidísimas que lle impedían concentrarse en Nova York. Anos despois, xa retirado nun apartamento con calefacción central en Toledo, o exgarda civil soubo que o estranxeiro que lideraba o cortexo era Truman Capote. Soubo que a bagaxe esaxerada que cargaba e a calma mediterránea servíranlle para redactar ‘A sangue frío’ naquela primavera de 1960. O avó de Aníbal converteuse en fanático de Capote a medida que lía a obra. Gustoulle tanto que se sentiu agraviado pola decepción que lle causou ‘Almorzo en Tiffany’s’, «esa noveliña dunha buscona e un escritor mariquita».
Carlos Oroza acabou convertido en sereno paseante vigués nos últimos anos, pero tivo unha mocidade de desmesura nihilista. Juan José Calaza lembraba a semana pasada, cando morreu, a noite na que o poeta lle propuxo «atracar el Banco de España». «Nunca llegamos a atracarlo, pero acabamos estrellando un Mercedes blindado de un amigo contra la puerta del café Gijón», afirmaba o columnista vigués para rematar: «Carlos se bajó del coche y, sin inmutarse, pidió al de las cerillas un paquete de Chester, añadiendo: ‘te lo pago mañana’».
Oroza fantasiara con que unha gran caixa forte do Banco de España gardaba unhas botellas dun viño antigo e rico. Calaza, que é economista, puido comprobalo anos despois, cando Mariano Rubio e Luis Ángel Rojo o convidaron a xantar. «Esa cámara acorazada é coñecida como ‘El Paraíso Perdido’, e ten viño e arañeiras», revelánronlle.
A referencia ao poemario de John Milton encantaría ao autor viveirense, coñecedor, presumo, de ‘O Paraíso Perdido’. Nese libro, pode lerse: «Aquel combate non careceu de gloria, por máis que o seu resultado fose desastroso». Oroza tamén loitou con gloria por máis que o resultado final da vida é inevitablemente desastroso.
