A LITERATURA galega do século XIX achéganos numerosas visións dunha Galicia paupérrima, espremida por aqueles males enumerados por Curros no célebre poema dedicado ao maio, que el quería «sen bruxas nin demos; / un maio sin segas / usuras nin preitos, / sin quintas, nin portas, / nin foros, nin cregos». Máis emotivo que ‘O Maio’, e tamén menos coñecido, é o poema «Nouturnio», protagonizado por un vello caído en desgraza que entabla un monólogo cun sapo. O home, que atravesa solitario a serra e senta nunha pedra para descansar, relata como «tal noite coma esta / queimóuseme a casa, morreume a muller; / ardeume a xugada na corte, i a besta, / na terra a semente botouse a perder». A semellante morea de infortunios engádese no poema un novo factor que, a diferenza dos anteriores, non ten a súa orixe na fatal casualidade. Curros sintetízao tan só en dous versos que explican a situación actual do personaxe: «Vendín prós trabucos bacelos e hortas / e vou polo mundo de entón a pedir». Máis retranqueira é a referencia aos tributos n’O Catecismo do Labrego de Valentín Lamas Carvajal , na resposta á pregunta «¿que son os trabucos?»: «As contribucións, padre; vostede seica non é da terra», ou a etimoloxía aventurada na contestación a «por que lles chamades trabucos»: «porque é unha cousa que hai que pagar aunque ún non queira e anque non teña con qué, pois doutro xeito embárgannos o pouco que temos; de maneira que nos fan ciscar as cadelas o mesmo que se nos puxesen un trabuco ao peito». Tampouco queda atrás, nesta ilustración do sistema tributario, o escolante don Rafael no relato «A Crus», publicado por Manuel Lugrís Freire a comezos do século XX. Neste caso o mestre falou desde o estrado «en contra dos caciques» e « dixo que os probes éramos carne de cañón, que sobre de nós pesaban tódolos trabucos con que se mantiñan tódolos zamezugas da política».
Recordar estes exemplos proporcióname tanto pracer como crispación me están a causar as noticias que proveñen da Axencia Tributaria e que, desde hai un tempo, estenden sobre ela a sombra da sospeita. A dimisión do director de Inspección Financiera coñecida esta semana escurece aínda máis a imaxe do organismo que manexa de maneira máis directa o noso diñeiro e ao que se lle querería presupoñer transparencia e equidade nas súas actuacións. Ambas as dúas calidades son bens escasos nun sistema político que cada vez se parece máis ao caricaturizado nos textos decimonónincos en lugar de a ese «maio» soñado por Curros que chegará cando «o pan non me quiten trabucos e préstemos». Máis dun século despois, os impostos -isto é, a xestión do Minsiterio de Facenda- e a banca seguen a ser os males que asolagan o país e que protagonizan a súa caricatura contemporánea.
