Acceda a todos os contidos da última edición do suplemento 'Táboa Redonda'
A DEZ metros da tumba de Adam Smith en Canongate dorme un sen teito. A outros dez metros hai unha estatua que lembra os audaces avances económicos propostos polo economista escocés. De Escocia para o mundo. O sen teito pode ignorar por completo as teorías de Adam Smith e, así e todo, coñece perfectamente as consecuencias da súa aplicación.
Que Smith fose escocés e que desde ese punto do mapa pensase unha organización da vida que lle senta moi ben á riqueza e moi mal ao mundo pode explicar por que o Fringe de Edimburgo ten unha maquinaria que, ademais do escénico, está algo inclinada a favorecer a quen pon o local. O festival confía no emprendemento dos artistas que é tanto como dicir que confía en que os artistas novos estean dispostos a perder cartos pasando polo Fringe a cambio do marchamo que iso supón. En certo sentido, están máis preocupados polas riquezas das nacións que pola riqueza artística.
Smith descansa en Canongate que, noutro tempo, foi unha cidade a parte de Edimburgo. Un burgo relixioso como suxire o seu nome, onde os cregos administraban a política, a xustiza, a educación e, por suposto, a fe. Non sei se como Santiago noutra época. Quizais era unha cidade profesional, pero daquela non se vía así. Canongate ten unha igrexa non moi grande e un cemiterio moi casual. Organizado pero non ordenado. Parece un sitio tranquilo, pacífico, como se fose durar sempre, que é todo o que se pode pedir dun cemiterio. Smith está na parte nobre, á sombra dos edificios pegados ao camposanto e cunha portela que o separa do resto. Ten a súa escenificación, claro. Incluso na morte hai decorado. O sen teito dorme pegado á porta da igrexa, dentro dun saco de durmir Quechua. Tamén parece durmir tranquilo, pero non debería ser para sempre.
Arredor do cemiterio hai bares de todo tipo, sobre todo enxebre escocés. Hai alegría e cervexa e outro dos grandes inventos dos escoceses ademais da economía liberal: o whisky. Pola porta deses bares —que teríamos que chamar pubs de non ser que pub para un galego representa unha tipoloxía diferente de local para beber— pasa a Royal Mile, a rúa máis céntrica de Escocia, de Gran Bretaña, do Reino Unido e, probablemente, do mundo.
Nesa rúa os artistas que logo terán a súa función no festival non deixan de vocear os seus espectáculos porque seguro que, se eles non fan a oferta, os espectadores non responderán con demanda de ir ao teatro. Ninguén lles di aos intérpretes, directoras, cómicas, magos, músicos que teñen que facer ese traballo. E sen embargo están obrigados a facelo. Iso é o capitalismo. Máis ou menos como Smith dicía.
Como toda función crea un órgano, todo cometido xenera unha habelencia, unha arte. Os artistas de Edimburgo acaban por ser os que vocean os seus espectáculos na Royal Mile e amañan un par de centos de xeitos de entregar as follas voandeiras cos datos do local, as horas e un par de frases de reclamo. Tamén coas estrelas que explican a categoría do show. Pero como sucede nos sistemas promocionais, manda a hipérbole e ningún espectáculo baixa das catro estrelas cando o máximo é cinco.
O sistema máis bonito de entrega de propaganda artística é o asalto directo con conversa personalizada. Está a medio camiño entre a venda telefónica e o diálogo para conseguir unha hipoteca. Unha compañía, poñamos unha que está facendo un musical, acampa nun punto da rúa: bótanlle unha peza procedente da obra e agardan que o público se deteña e preste atención. Os espectadores van percorrendo a rúa e parando en case todo. Porque é gratis e porque é entretido. Dúas condicións indispensables para triunfar na contemporaneidade do presente. Conforme acaba a canción, os integrantes infíltranse no público e entregan papeis e abren conversas, explicando de que vai o asunto, canto custa e cantas función diarias hai. Non teñen pensado preguntar en que idioma fala o espectador. Como bos profesionais sen paga, saben que a comunicación non verbal é máis importante que a outra. Avanzan. Iso que as ministras de dereitas explican que fai falta para ter traballo: actitude. As ministras e os gurús que teñen traballo dando clases sobre como conseguir traballo. Eles bótanse seguros, coa desesperación exacta para o convencemento. Porque non parece que lles permitan outra.
Que non diga ninguén que un artista non sabe adaptarse ao capitalismo. Ao de base. Porque para o exministro Soria o capitalismo é outra cousa e debería ser pecado que un neoliberal aprecie tanto os soldos das institucións. É un capitalista sen fe no libre mercado. Polo menos Smith non parecía un oportunista.
