A CONVERSA DAQUELA tarde de maio de 2005 foi unha das máis absurdas que mantiven na vida. Eu regresaba dende Stratford Upon Avon, a vilela onde William Shakespeare naceu hai estes días 450 anos. O tren que esvaraba deliciosamente pola campiña inglesa, tan verde e ondulada coma o campo de golf que montou Gulliver para xubilarse. Dirixíame a Londres tras a pereginaxe vital á que debe someterse un shakespiriano. Aproveitei a pracidez para memorizar parágrafos de ‘El tiempo de Shakespeare’, de Frank Kermode, coa fin de exhibilos en artigos coma este. Nunha parada cerca de Oxford subiron unha gavela de afeccionados ao Twickenham de rugby groseiramente borrachos e unha rapaza ollerosa e desconcertante.
Os hooligans ocuparon outro vagón, pero non paraban de cantar, saltar e de petar sobreexcitadamente nas portas de cristal do noso vagón. A moza sentou enfrente de min e logo se botou a falar para contarme que ía axudar no bar do Twickenham e que tamén gostaba de Shakespeare. O inglés e o rugby son dúas cuestións que me fascinan, pero que me resultan densas e misteriosas, tanto como a vida do escritor.
De cando en vez, a rapaza rañaba a cara máis pálida do seu brazo esquerdo apartando unha pulseira de prata co seu nome, Judith, e deixando ver uns puntiños negros. A descoñecida tiña unha lingua de trapo que estorbaba os meus limitados coñecementos de inglés. Falaba un grado por riba da afonía cunha voz de pozo, pero deille entendido boa parte do que me quixo contar.
Empezou describindo o lugar de mil habitantes no que naceu William en 1564,onde o pai fabricaba luvas e gozaba das dignidades de ser concelleiro e probador municipal da cervexa. As casas, de adobe e teito de palla, eran insuficientes para a cantidade de nenos que as habitaban.
Pouco sabemos de William nese tempo. Pouco importa máis ca saber que era lugar de paso para as compañías que se botaban de Londres cando as autoridades pechaban os teatros pola peste bubónica, pola peste das inmoralidades ou polas artes adiviñatorias que completaban o soldo dos actores.
Tamén nos importa saber que deixou embarazada a unha muller, Anne Hathaway, coa que compartiu pouco máis ca tres fillos e unha vivenda durante uns anos. A Stratford e a Anne deixounos para marchar a Londres co propósito de ser poeta na corte e para erradicar a desgraza na que caera o pai. John Shakespeare deixara de asistir a misa, non tanto por ser católico nun ambiente exaltadamente protestante como por evitarse encontros cos prestamistas aos que pagaba con excusas.
Londres distaba catro días camiñando, pero non sabemos quen guiou a aquel rapaz de 17 anos. A súa formación, sobre todo en cultura latina e grega, era basta porque a aprendera nunha escola de ferrado na que entraba as cinco da madrugada para axudar na casa pola tarde. Aínda non soubemos se William marcha ‘empotrado’ nun grupo teatral ou guiado por xesuítas que tratarían de salvar un alma católica.
Os afeccionados ao club de rugby Twickenham asustaban ás veces a Judith cando se metían obscenamente con ela. Sorprendentemente, non chegaron a abrir as portas. A narradora non se desanimaba; alentada polo meu interese, contoume ese momento en que o novísimo Shakespeare cruza a ponte de Londres «adornada coas cabezas de delincuentes chantadas en varelas». Estreouse na diversión da megaurbe de 75.000 habitantes asistindo ao escachizamento do Doutor Lopes, o xudeo converso que foi médico da irascible Sabela I ata que ela o acusou de intentar envelenala.
Carecemos tamén de noticia sobre eses anos, pero coñecemos que os barrios miserables eran os máis divertidos pola súa variedade programática: os recintos para loitas de cans, de osos e de galos estaban adosados aos bordeis. Os patíbulos e os escenarios dramáticos comparten nome (‘scaffold’) e uso. Mesmo hai empresarios, como Henslowe, que atenden todos eses negocios, e, a maiores, unha inmobiliaria e manteñen equipos de escritores de dramas e comedias. Pero o teatro sitúase por riba dos outros espectáculos, mesmo por riba do aforcamento de delicuentes e xesuítas.
Os dramaturgos comparten estrelato con actores, como Richard Burbage, e con actrices que asemade cobran por un contacto cercano, como Lucy A Negra. O teatro sabelino brilla con Ben Jonson, Robert Greene, George Peele ou Michael Dryton; pero sobre eles planea Christopher Marlowe, tan culto como perverso. Homosexual e espía da raíña, logo desenvaina a espada. Acusado de culpas graves -«ateo, maquiavélico e epicúero»- acaba cunha daga atravesada no cranio. O carácter fero e audaz, e a escrita de Marlowe impactan nun discreto Shakespeare con tanta intensidade que comeza os seus primeros textos imitándoo.
Judith quita un paquete de chicles Strawberry dun bolsiño de veludo negro e sucio. Ofréceme deixando ver uns dentes renegridos. Sorríe antes de proseguir o seu relato de voz grave e confiada. Apoiándose ‘anos escuros’ de Shakespeare, a miña guía salta unha década para situarme nun Londres con nove teatros que brindan ocio salvaxe a 400.000 habitantes.
A escena teatral trasladárase de Blackfriars, nunha beira do Támesis, a Southwark na outra. A compañía de Shakespeare, The Lord Chamberlain’s Men, aproveita que remata o aluguer dun terreo para desmontar The Theatre táboa a táboa, cargar o material en barcas e atravesar o río para erixilo renomeado como The Globe. A operación realizouse nunha noite.
Sobre o escenario do Globe, que xa non é patíbulo, van nacendo eses personaxes de Shakespeare que fan que celebremos estes días os 450 anos do seu nacemento: Hamlet, MacBeth, Otelo, Lear,... Se deu escrito todos eses protagonistas tan complexos foi porque había un actor do talento de Richard Burbage para darlles volume.
O éxito popular puxo rico ao autor. Na cincuentena regresa a Stratford Upon Avon cunha fortuna abonda como comprar tres casas grandes e un escudo nobiliario. O seu amigo Ben Jonson búrlase del, entre envexoso e sorprendido: é o primeiro título para un bohemio teatral.
Unha día recibe na casa dous amigos de Londres, Jonson e Michael Dryton. Saen de tabernas durante demasiadas horas e beben en exceso. Shakespeare morre aos 52 anos. Coñecemos a tumba onde o enterraron, na igrexa de Stratford. «Coñecemos as nosas caras, pero non os nosos corazóns», escribiu en ‘Ricardo III’. Nós coñecemos o corazón de Shakespeare, pero non a súa cara. Existiu un actor, mediocre; pero os expertos discrepan sobre a facultade dun «pailán alfabetizado» do norte de Inglaterra dese escrito 37 obras eternas con tal variedade de rexistros cultos e populares. Non menos sorprendente é o legado que deixou á muller: «a segunda das miñas mellores camas». Eu vina na súa casa. Parecía cómoda.
Cando chegamos ao destino, en Maylebone, os seareiros do rugby atravesan o noso vagón. Ao tratar de despedirme de Judith non a atopo. Quedou o seu bolso negro no asento. E un paquete de Strawberry.
(Publicado na edición impresa o 3 de maio de 2014)
