''Si cogían una raposa, andaban con ella al hombro y pedían por las casas''

LAS CASAS que construíamos estaban muchas veces en medio de la montaña y no bajábamos de ella hasta tenerla terminada. Sarria, Láncara, Samos, Val do Mao, O Incio, Cereixido, Lousada, Sanxil, Leixido, Córneas, Cebreiro, Pedrafita, Triacastela. Ni había las facilidades de desplazamiento que hay hoy, ni podíamos perder tiempo en idas y venidas, de modo que allí dormías, casi en descampados cuando todavía no tenía techo, oyendo los lobos o cayéndote la lluvia.

Julio Barreiro Rivas / Samos

Una pareja de recién casados ha sido acosada durante la noche de ayer por un lobo que les impidió seguir su camino. El suceso ocurrió en un pinar próximo a la localidad de Vilauxe (Chantada). Cuando Chicho López Rodríguez y su esposa se disponían a visitar a la familia de esta, en Vilauxe, se encontraron a un lobo que mirándoles fijamente les impedía el paso. Los novios en vez de tirarle piedras y subirse a un árbol dando gritos, hubieran debido hablarle en cristiano, lo que el lobo agradece, como hacía el poeta, y antes que él, San Francisco de Asís, el seráfico, y San Froilán, obispo de Lugo: «Yo hablo cariñosamente, para compensar aquella tristeza...». Pero, los enamorados, evidentemente, tenían, en aquel momento, mucho miedo y no querían hablarle.

José María Castroviejo / Chantada

Eu nunca escoitei falar da Santa Compaña en Meira. Do que se falaban moito era dos lobos e da guerra. Para nós era un auténtico espectáculo escoitar a meu pais falar cousas da guerra. Recordo que todos lle pediamos que contase contos da guerra, que nos entretiñan moito. Pasabamos horas ao redor del.

Ramiro Martínez Carballosa / Meira

O crego de Anafreita tamén tiña dotes de manciñeiro. En certa ocasión foi ver a miña avoa Matilde, cando, segundo ela, lle deu unha tallada, merendou na casa e non tiña ningunha presa por marchar, de tal xeito que miña nai ao ver que se facía de noite, tendo que percorrer un largo treito ata Anafreita díxolle: «Vostede coñece a un que lle chaman Vicente de Bernaldo?» «Si, ho!», contestou o crego. «Pois o outro día -engadiu miña nai-, cando ía por un camiño preto da casa observou nunha corredoira as poutas dun lobo que eran tan grandes coma unha man». «Bueno ho, a semana pasada pasaron sete lobos xuntos pola Cabana abaixo». Niso quedaron as precaucións e o medo do noso home da historia.

Máis que pan e queixo / Friol

En Santa Cubicia de Quiroga, aldeíta sobre la carretera, a un tiro de escopeta del mismo río Quiroga, afluente del Sil, que da nombre al fértil valle y a toda la comarca, falleció nuestro viejo y querido amigo Luis Fernández, a quien llamábamos Luis de La Aragonesa. Una vez nos habló de un antaño famoso forajido del Caurel. Para defenderse de los lobos no usaba la escopeta, sino la gaita de fol. Cuando el lobo -los lobos-, lo acompañaban, se ponía a tocar la gaita y los lobos huían de su lado.

Ánxel Fole / Quiroga

Outra cousa que se facía era ir pedir polas portas cun lobo colgado nun pau que levaban entre dous. Dábanlles algo porque se consideraba un beneficio para todos xa que o lobo perxudicaba os rebaños que daquela se lavaban ao monte a pastar.

Bea Vidal / Fonteo / O Pividal / Baleira

Nunca me atopei cun lobo pero si lembro que cando saían de caza, había xente especializada neles, eran os lobeiros. Cando estes voltaban, ao mellor traían os lobos grandes e os máis pequenos pendurados dun pau, un diante e outro detrás. Pasaban polas casas pedindo unha retribución e todos lles daban. Tanto no caso dos lobos como dos raposos, toda a aldea contribuía a pagar aos cazadores. Era unha lei xa establecida. Eu non coñecín xa a xente especializada exclusivamente na caza do lobo pero no relato da xente da aldea, coa que me gustaba falar, por exemplo cun muiñeiro da ponte onde se contaban moitos contos, lembraba a chegada deses lobeiros. Dicía que era xente que asustaba un pouco. Eran moi barbados, vestindo chalecos de pel de lobo. Ían polos pobos preguntando se había ataques de lobos para dedicarse a cazalos e recibir unha compensación. E non só pasaban pola propia aldea por onde cazaban, senón pola de todos os arredores porque certamente o radio de actuación dun lobo é de moitos quilómetros, ata 30.

Manuel Romay López / Ombreiro / Lugo

Tengo para mí que entre los lobos de una parroquia y los de otra es posible que haya disgustos por servidumbres de paso, como entre los paisanos más naturales.

Álvaro Cunqueiro / Mondoñedo

Por alí cazaban o raposo e lebres. Se collían unha raposa, andaban con ela ao lombo. Atábanlle as pernas e pedían polas casas, porque a raposa, claro, como mataba as pitas, facía dano. Nunha casa dábanlles un chourizo, noutra uns ovos. Xuntaban todo e facían unha merenda.

Adelina Fernández Ferreiro / Piñeira / A Fonsagrada

No paseo polas minas, no Sarredo, como se fora un conto ensoñado, lin as rutas mineras e voltei pola cova da raposa por diante da que iamos correndo e mirando de esguello para ver si andaba por alí.

Miguel Sampedro Gallo / A Pontenova

Alí había rabaños grandes de ovellas, podía haber ata 200 ovellas pastando no monte e sempre había algunha que se quedaba despistada pola noite no monte, e viña o lobo e a comía; ou simplemente que as atacaba, por exemplo nas épocas das crías ou de fame e non os paraban nin os cans nin nada.

Manuel Romay López / Ombreiro / Lugo

Si alguien preguntaba si había visto una persona, podía recibir esta respuesta: «Non, pero estaba o seu can na misa de cedo». Eso quería decir que el tal fulano o alguno de la familia había estado en Quiroga, en la misa. Era muy curioso y muy particular de Quiroga, que en las misas de domingo y actos religiosos, como funerales, hubiese dos o más perros tumbados en el pasillo central y se les respetaba dando un pequeño rodeo para no molestarlos... o por precaución, quizá. Hasta don Elisardo en la vuelta del ¡Dóminus vobiscum! les echaba una particular mirada, pero nunca decía nada.

Eugenio Bobillo Rodríguez / Quiroga

No solía criar el lobo su carnada en los montes de Ombreiro donde no había grandes bosques, pero es un animal que se mueve en un radio de acción muy amplio (es capaz de recorrer en una noche cuarenta, cincuenta y hasta sesenta kilómetros), y por lo tanto llegaba de improviso desde las sierras de Ousá y Friol donde el habitat estaba más disperso y la presencia del hombre le resultaba menos agobiante. Si el refrán nos decía que «dos perros bien podían con un lobo», ahora tendrán que ser tres para defenderse de dos. Los pastores eran muy avezados, conocían el oficio y al animal al que se enfrentaban, pero ya no será espantado a gritos como cuando era uno solo, sino que serán los perros los que medirán sus fuerzas con la pareja a la que acuciaba la necesidad de alimentar a sus lobeznos.

Manuel Romay López / Ombreiro / Lugo

Antoloxía da Memoria de Lugo:El Progreso: luns, mércores e sábados.TeleLugo: martes, ás 22.00 horas. Reemisión diaria. Dirección: José de Cora. Imaxe: Memé Díaz. Ilustracións: Vinicius. Fotografía: Arquivo EP.

Comentarios