A Rentriña, un combate a doce asaltos

ANTÓN PORTO anuncioume que aquela noite de sábado vería algo «fascinante». Levaba dous días en Berlín coa mente aberta, a boca aberta e a porta do hotel aberta por todo o «fascinante» que xa me amosara o meu anfitrión, daquela lector de galego na Freie Unibersität.

Antón conduciume a un pub tan sofisticado, cheo de bebedores e anodino, coma un pub sofisticado, suado e anodino de Bos Aires ou de Ribadeo. Eu non percibía o «fascinante». Sentía o desencanto.

De súpeto, o público abriu un círculo no centro do local e xurdiron dous rapaces vestidos unicamente con pantalóns curtos e brillantes, coas mans calzadas con guantes gordechos de boxeo. Un ‘speaker’ con pantalón e gravata de lazo negros, e camisa branca, anunciou «tres asaltos de Euskadi versus Spain»... Nese nivel de provocación.

Os deportistas representaron un sainete que conmemoraba o combate que mantiveron en 1916 o boxeador afroamericano -e proxeneta, segundo Jack London- Jack Johnson e o farsante inglés -e sobriño de Oscar Wilde- Arthur Cravan, na praza de touros Monumental de Barcelona.

Arthur Cravan animara aos barceloneses prometendo espectáculo en La Il.lustració Catalana: «Hai unha bolsa de 50.000 dólares polo que paga a pena deixarse facer unha cara nova».

Jack Johnson pesaba 110 quilogramos, cinco máis ca Cravan. O inglés dispuña de beleza como único factor desequilibrante: as señoras de L’Eixample dicían que era máis guapo ca Modigliani.

O combate era a vinte asaltos e durou seis. O cronista de El Mundo Deportivo informou de que todo o interese da batalla foi ver «a férrea musculatura do terrible negrazo». Johnson podería ter deitado a Cravan da primeira puñada, pero asinara un contrato por un mínimo de media ducia de asaltos. O sexto resolveuno dun pesado dereitazo.

Barcelona mantivo durante moitos máis anos o interese polo boxeo. O primeiro libro da Rentriña -que se desputa a doce asaltos, un por mes- trata ese interese. Xabier López López novela o regreso de Sebastián Faraldo en ‘Olympia, 1934’ (Galaxia). O seu detective recibe a encarga de contar o ambiente dun combate polo título mundial no que hai un galego, O Camión, que participa nas loitas preparatorias. O púxil morre dun xeito inexplicado. Faraldo vaise ocupar de explicalo.

Nese 1934, Barcelona trataba de distraerse da frustración dun estado catalán que quedara a medio cocer mirando golpes alleos entre doce cordas. Eran metáforas mínimas do gran golpe que deu Franco dous anos despois.

A Guerra Civil que prendeu en 1936 é tratada por Fina Casalderrey en ‘Historia da bicicleta do home lagarto’ (Xerais). O tema cedeu orixinalidade coma os pubs de Berlín, aínda que o peculiar é que centre un libro infantil.

Unha guerra consecutiva á Civil española, a Segunda Mundial, é o tempo de ‘A vinganza do defunto’. A novela trae o regreso de Nivardo Castro, de Carlos Reigosa. Traballa nun Vigo porto de saída de nazis e xudeos cara a Arxentina.

Ese foi o país ao que emigrou Blanco Amor, de quen Galaxia recupera ‘Xente ao lonxe’ a versión coa lingua fresca que usaba, antes de padecer o estrago normativizador.

A II Guerra Mundial foi un choque de grandes e poderosos trens de tanta magnitude que ás veces tapan outros conflitos. A coruñesa Sofía Casanova contou a Primeira Guerra para ABC. A sempre activa María Reimóndez recupera o espírito da xornalista galega en ‘Dende o conflito’(Xerais), unha novela protagonizada pola dúbida dunha periodista sobre se debe implicarse no que narra.

Hemingway carecía desa moral porque entendía a guerra como «o máis belo deporte ao aire libre». Porén, os seus combates eran boxísticos. O periodista Abott Joseph Liebling, amante de Hemingway, recoñece en ‘Fome de París’ que queimou o desexo de visitar o xinmasio para retar ao escritor «porque non creo que queira combater contra alguén que non teña libros publicados».

Luz Pozo Garza válese de palabras de Borges para falar ao espírito e ao alén

SUSO DE TORO rebusca na memoria nos tres relatos con forma de monólogo de ‘Sonámbulos’ (Xerais). En ‘Cuestións de familia’ trata os fusilamentos de membros de Eta e do Grapo en 1979; en ‘Insomnes’, un persoeiro político reconsidera unha decisión que tomou, e, en ‘Auga derramada’, o autor reflexiona sobre o fluír da vida.

Ese fluír percorre as 400 páxinas de ‘Zapatillas rotas’ (Xerais), de Xabier Quiroga, un novelista clásico, no senso máis sólido da palabra. Nesta obra, un ancián abandona a súa residencia.

Luz Pozo Garza, de 92 anos, encara a vellez e a trascendencia no seu novo poemario, que publicará Alvarellos. Aínda sen título establecido, a poetisa fai unha relectura do conto ‘A rosa de Paracelso’, de Borges, para dirixirse á morte, ao espírito e ao alén.

Disque Arthur Cravan enfrontou a morte en 1918. Subiu a un bote nunha praia do Pacífico e remou. Sen máis. Nunca se mediu a consistencia que tiña esa lenda.

Antón Dobao xoga con esa incerteza entre realidade e apariencia en ‘As ilusións estranas’ (Galaxia), uns contos tan variados que van dende un asunto matrimonial a outro de ciencia ficción.

Non menos variadas son as ‘Memorias do famoso anano Joseph Borulawski’ (Rinoceronte), nas que o autor narra o seu periplo por cortes europeas do século XVIII.

O ánimo que o levaba non era menor que o daquel pasaxeiro que viaxaba a México en 1916 nun trasatlántico do que fala Trostki en ‘Mi vida’ (Debate): «Era un boxeador, sobrino de Oscar Wilde, que confesaba que prefería demoler o queixo dos ianquis a deixarse facer anacos por un soldado alemán».

(Publicado na edición impresa o 6 de setembro de 2014)

Comentarios