O MUNDO asiste con asombro ás novidades que nos últimos meses se veñen sucedendo no Vaticano. Os ollos de media humanidade están pendentes dos movementos do papa Francisco, que semella ter intención de dar un xiro a algunhas políticas dun dos estados máis singulares do planeta. Mais, unha análise non moi profunda das medidas adoptadas ata o momento desvela un proceder dentro dos cánones de calquera xefe de Estado que loita por salvar a galiña dos ovos de ouro das fauces do raposo. Pero esa non é tarefa para un só home por moi preto de Deus que estea e sería imposible levala a cabo se non contase co respaldo da máis infalible organización da Igrexa: a orde xesuíta.
O entramado económico do Vaticano xa ten provocado a morte dun Papa, un atentado contra outro e a renuncia dun terceiro, polo que non debería estrañar que o novo pontífice queira tomar as rendas da cuestión e asegurarse de que nada se move sen o seu coñecemento. A prioridade é controlar a fonte de poder, é dicir, o diñeiro,
O primeiro dato obxectivo que non se debe perder de vista é que o Vaticano é un Estado e como tal é gobernado. O seu xefe, por casualidades da vida, é tamén o líder da Igrexa católica, pero iso podería considerarse neste caso unha simple coincidencia porque os designios divinos non van sacar un Goberno de ningunha crise e moito menos dunha derivada das mafias económicas que campaban ás súas anchas polas arcas do Estado pontificio.
As xanelas que o novo Papa abriu para renovar aires son as do Estado do Vaticano. De momento, continúan pechadas a cal e canto as catacumbas da Igrexa católica. Nas cuestións ideolóxicas aínda non houbo necesidade de entrar. Polo tanto, as decisións do papa Francisco para poñer orde na casa corresponden a un xefe de Estado, non a un líder espiritual. Entón, non debería estrañar que ao chegar ao poder se rodease de persoas de confianza e desbotase asesores do seu antecesor. Que presidente mantén nos seus cargos aos ministros herdados?
A austeridade. Outra norma do Papa aplaudida ata a saciedade. Nos tempos que corren, resultaría insultante calquera outra regla de xestión. Estamos tan afeitos ao despilfarro dos gobernantes que o que debería ser de obrigado cumprimento resulta excepcional e sorprende. Levar xoias de prata ou usar un coche barato non impide a ninguén ter unha vida digna e non supón un gran sacrificio dentro dos muros do Vaticano.
O aforro en medidas de seguridade xa é outro cantar. Pasearse polo Brasil nun vehículo sen blindaxe ou reducir a presenza policial nas audiencias multitudinarias pode supoñer un aforro de moito diñeiro, mais tal valentía raia a insensatez cando o protagonista é un líder relixioso admirado e odiado por fanáticos a partes iguais. O barato pode saír moi caro.
Estas decisións marcan, sen dúbida, un cambio de actitude admirable, pero non deixan de ser xestos perfectamente estudados e programados que se fixeron esperar demasiado, detalles simbólicos para ofrecer ao mundo unha imaxe cercana dun xefe de Estado intocable ata que Deus o leve e dun líder espiritual que perdía adeptos á velocidade da luz nun mundo plagado de persoas fartas de comungar con rodas de muíño.
O cambio verdadeiramente importante que o papa Francisco ten entre mans ataca a estrutura económica do Estado. A limpeza na cúpula do Banco Vaticano era inevitable porque os escándalos contables xa non se podían ocultar nin aos ollos dun cego. Era imprescindible poñer orde e Francisco chegou no momento preciso para afrontar un traballo que Bieito XVI tiña comezado, pero que non foi quen de rematar por falta de apoio. Os analistas coinciden en que o papel do Papa saínte foi decisivo na mudanza da estrutura económica porque deu os primeiros pasos para frear a malversación de fondos. Iniciou un camiño que lle custou o cargo, pero antes de marchar asegurouse de que non houbese retorno.
Bieito XVI encamiñou a Francisco por unha rúa de sentido único e sen posibilidade de estacionar. Só pode avanzar.
As reformas nas entrañas do Estado Vaticano sorprenden por inusuais, pero non son gratuítas nin improvisadas. Se Bieito XVI non puido rematar a limpeza do Banco Vaticano foi por falta de apoio dentro da Igrexa. Francisco está nunha situación ben diferente. Ten tras de si a orde xesuíta, unha estrutura férrea, a organización mellor artellada e posiblemente a máis capacitada nestes momentos para comandar a Igrexa.
Este respaldo asegúralle a tranquilidade dentro da casa, algo moi difícil de conseguir cando o fogar de un está na Praza de San Pedro. As peores ameazas dos papas chegaron ao longo dos tempos de dentro da ‘familia’, polo que procurarse un entorno protector é cuestión de supervivencia. Unha vez instalada a rede de seguridade, camiñar pola corda floxa é cuestión de habilidade.
Francisco é un animal político, bo comunicador e vendedor nato. A súa aparente ousadía oculta un equipo de estrategas e asesores que non dan puntada sen fío. Todo está medido e ninguén se sae do guión.
Ante tal ‘revolución’, moitos son os que medio en broma medio en serio especulan sobre o tempo que durará no cargo ou sobre ata onde lle deixarán chegar no proceso de reformas. Os precedentes ao longo da historia avivan as apostas. Aínda que todo apunta a que os cambios que promove Francisco están consensuados e non supoñen ningún risco para o seu futuro laboral, non sería o primeiro apartado da cadeira de Pedro por non seguir as normas.
A saída máis drástica foi a de Xoán Pablo I, que morreu aos 33 días de ser nomeado. Foi elixido o 26 de agosto de 1978 e encontrado morto o 29 de setembro. A versión oficial di que a causa da morte foi un infarto. Non se lle fixo autopsia e foi embalsamado, como é habitual nos papas, pero as circunstancias que rodearon este falecemento suscitaron tantas dúbidas que obrigaron ao Vaticano a ir cambiando o relato dos feitos e a mantelo aínda hoxe na penumbra. O xornalista español Juan Arias foi dos primeiros en detectar incongruencias na versión oficial sobre a morte deste pontífice. As súas investigacións puxeron ao Vaticano contra a parede, ata o punto de ter que retractarse.
A primeira versión oficial dicía que Xoán Pablo I sufriu un infarto ás 23.00 horas e foi atopado morto por un asistente ás 5.30 da mañá. Estaba sentado na cama, cun libro na man e as gafas postas, detalle estraño porque non as usaba para ler.
Juan Arias puido falar coa gobernanta do Papa, unha monxa que lle contou que o encontrou morto ás 4.45 da mañá, cando lle levou o café como acostumaba a facer cada día. Estaba fóra da cama e vestido con roupa de rúa. Esta declaración foi aceptada logo polo Vaticano, que xustificou a mentira inicial no intento de ocultar que tiña sido unha muller a primeira en asistilo.
O escritor portugués Luís Miguel Rocha, destacado investigador das intrigas vaticanas, relata os pormenores do caso en ‘O último Papa’ (‘La muerte del Papa’ na tradución española). Explica que a versión da asistenta está corroborada polo rexistro de entrada e saída de vehículos. Ás 5.21 horas sae do Vaticano un coche que regresa ás 5.38 cos embalsamadores. Rocha sostén que é necesaria moita inspiración divina para prever que farán falta estes servizos antes de que o Papa sexa encontrado morto.
A hora do falecemento tampouco cadra. A versión oficial fala das 23.00 horas, pero cando os embalsamadores chegaron, ás 5.38 horas, calcularon que Xoán Pablo I non levaba máis de unha hora sen vida. Sobre a causa da morte, o Vaticano nunca chegou a admitir alternativas ao infarto, pero o silencio que garda dá para moitas interpretacións. As últimas investigacións apuntan á asfixia cunha almofada.
O día antes de morrer, Xoán Pablo I reuniuse coa curia para avisar de que na xornada seguinte habería cambios. Algunhas testemuñas aseguran que a conversa foi moi tensa e que chegaron a oírse berros desde fóra da estancia. Era un home de corte progresista e quería continuar as reformas iniciadas por Xoán XXIII. Clarificar as contas era unha das prioridades.
Niso anda tamén o actual Papa, pero os vaticanistas coinciden en que non corre perigo a nivel interno. Non está libre de agresións, como calquera mortal, pero en todo caso serían externas. Como curiosidade, cabe sinalar que o sistema de seguridade das audiencias públicas dos mércores custa un millón de euros. Reducilo e permitir que Francisco se pasee libremente entre 40.000 persoas unha vez por semana sería incitar ao suicidio. Parece que de momento a blindaxe interna xesuíta compite en tenacidade coa externa do papamóbil e Francisco ten vía libre, pero só para seguir o camiño marcado.
