Acceda a todos os contidos da última edición do suplemento 'Táboa Redonda'
CANDO UN amigo encadeou a celebración do seu 50ª aniversario coa demolición do seu matrimonio fixen un acto de amor: non lle pedín explicacións. Unicamente tratei de que desactivase a súa implosión marital antes de que non houbese nada que salvar entre os cascallos. Cheguei tarde. A exmuller quedoulle co máis doroso: unha espléndida fábrica de salgadura reconvertida en mansión con gusto exquisito.
Nos encontros co meu amigo conteño a gana de preguntarlle por que soprou as velas da torta cun furacán de felicidade para logo marchar cunha rapaza que aínda aspiraba á trintena. "Quería formar unha familia", díxome nunha confesión non pedida que revestía unha acusación manifesta: soñou con rexuvenecer por persoa interposta a través do amor. "Xa tiñas unha familia, ti e a túa muller", pensei en voz baixa. Pero o meu amigo, comunista ata o extremo de pagar a convición nunha cárcere de Franco, quería unha familia que respondese ao catálogo conservador: un neno e unha nena aos que meter présa porque tardan en vestir o uniforme do colexio.
Nunca dubidei de que aquela relación era flor dun mes. E foi. O meu amigo logo quixo volver á antiga fábrica belamente decorada e regresar ao calor emocional do seu matrimonio. O incendio dos celos cegoulle a porta. A exmuller levaba razón. Eu seino por Ética, de Spinoza; en edición de Alianza. O pensador escribiu nese libro que os celos non entristecen soamente "por resultar reprimido o apetito propio", senón tamén porque "unen a imaxe da cosa amada a outro". Os seus celos foran magnificados pola traizón do meu amigo.
O luns pasado lin en El Cultural outro gran feito determinado pola enerxía poderosa dos celos. Atopei un exemplar da revista na redacción deste xornal, remexendo nunha columna allea de periódicos. O número abría cunha longa acusación de Ignacio Echevarría, que expón a súa teoría sobre o paso da obra de Roberto Bolaño de Anagrama a Alfaguara. O lector debe ter en conta que Bolaño é un autor respectado internacionalmente, Bolaño designou a Echevarría como asesor editorial, Bolaño morreu, Bolaño estaba casado con Carolina López, Bolaño amaba de xeito correspondido e público a Carmen Pérez de Vega.
Ignacio Echevarría sinala que "razones no han sido económicas ni de estrategia editorial". Carolina non soamente viu reprimido o propio apetito, senón que tamén uníu a imaxe do Roberto amado a Carmen.
Alfaguara emprendeu unha nova edición da obra de Bolaño, entre a que se atopa a novela 2066. Sinto cariño por esa novela porque nela un personaxe atopa na casa o libro Testamento geométrico (1975), de Rafael Dieste. Bolaño celebra que varios filántropos financiasen a publicación —Díaz Pardo, os Fernández Armesto, Fernández del Riego, Gil Varela, Seoane,...—, "amigos que quedan retratados como si una fotografía de fin de fiesta se tratara, en la página 4", onde figuran os nomes.
Sei que teño por algures a novela na edición de Anagrama, pero non a dei atopado o mércores. Iso que collín a escada para fuchicar nos andeis máis altos. Debín de levala a Ribadeo. Onte fíxeme coa de Alfaguara, que trae imaxes dos seus cadernos de traballo. Interesante.
2066 está protagonizada por catro profesores. Un deles chámase Manuel Espinoza, nunha homenaxe evidente do autor a Baruch Spinoza, o filósofo holandés, fillo de portugués e de ourensá. Spinoza foi expelido da comunidade xudea de Amsterdam por dicir "Deus sive Natura" —"Deus ou Natureza"—. O seu panteísmo bucólico irritou aos rabinos.
O pensador holandés afirmou tamén que "todo tende a permanecer no seu ser", aínda que o matrimonio non sempre logra permanecer, como ben poderían testemuñar o meu amigo da fábrica detalladamente restaurada ou o propio Bolaño. Ben afirmaba Spinoza que "a forza dunha paixón pode superar todas as outras accións do home". Máis que unha reflexión do xudeo, ese comentario parece un lamento orixinado porque a súa namorada, a católica Clara Maria, preferiu a un luterano. O seu rival tiña tres vantaxes: era guapo, converteuse ao catolicismo sen remorsos e agasallouna cun colar de perlas.
O xoves collín novamente a escada buscalibros para chegar ao andel de Ética, de Spinoza. Non me motivaron os celos, senón Personas e ideas (Debate), o libro de conversas de Enrique Krauze. Fala con Borges co gallo dunha estadía deste en México. O autor arxentino ía farto de entrevistas, pero accedeu porque Krauze lle prometeu que falarían exclusivamente dun asunto: Spinoza. O diálogo transita dende a metafísica ata a anécdota incerta.
Borges lembra que os poetas ingleses Soleridge e Wordsworth eran sospeitosos de ser partidorios da Revolución Francesa. Ao rei británico Xurxo III non lle facía graza, polo que mandou espialos. Os informes dinlle que estaban "todo el tiempo hablando dun espía, Spy-Nosa". A partir dese dato, "dejaron de molestar a Coleridge y Wordsworth y fueron a buscar a Nosa". Os recelos do monarca eran insustificados, como tantas veces sucede.
