NON É TARDE. Nunca é tarde», dixo clavando os ollos no solpor arousán. Sentada nun banco de pedra do Parque de Compostela, tralo verán atlántico de Vilagarcía, aquela arquitecta septuaxenaria que chegara unha hora antes desde o corazón da Ribeira Sacra lucense conducindo o seu propio todoterreo, explicaba por que unha muller pode ter as vidas que queira ó longo da súa única vida. Nin sequera ela o soupera ata o día en que empezou a despedir ós fillos que marchaban para a universidade ós que dedicara cada alento das últimas décadas. Foi daquela cando decidiu seguir os seus pasos e inventarse unha nova historia. A súa propia historia.
Isabel Aguirre cumprira os corenta cando empezou a compartir apuntes cos compañeiros dos seus rapaces no campus da Elviña. Dez intensos e apaixoantes anos despois comenzou a traballar como arquitecta, e ó pouco tempo acadou o premio nacional a carón dun dos grandes mestres dos nosos días. O compostelán parque de Bonaval leva tamén o seu selo. Isabel conseguiu pouco a pouco o respecto da súa profesión, das súas contemporáneas, dos operarios das obras que dirixe, e dunha sociedade afeita a poñer cambadelas ás mulleres e esquecer no camiño ós seus maiores. Hoxe esboza novos soños entre as aulas da Universidade e os bancais que asoman ós canóns do Sil. Soños con sabor a tempos novos e a mencía, a repouso dos anos, a elixir de deuses. Debuxa á vez novos marcos para a súa vida esta paisaxista que non renuncia a reinventarse a si mesma convencida de que o importante é loitar polo que unha quere.
ANA
Ten algo máis de corenta anos, unha filla de fermosos ollos espertos e azuis coma os seus e trinta vacas ó seu cargo, ademais de varias terras traballadas do interior lucense. Veciña de Escoureda, unha pequena e verde aldea do Corgo apostou na mocidade por quedar na casa e levar adiante a gandeiría da familia. Non renunciou á universidade. Premiada en numerosas ocasións pola súa iniciativa, esta empresaria do agro galego graduouse en Educación ó tempo que empuxaba da empresa familiar. Soa. Sen descanso. No seu tempo libre escribe sobre as mulleres que coma ela enmarcaron as súas vidas no entorno rural con máis ou menos sorte. E coma ela emprenderon soas un camiño ata hai dous días reservado para eles.
FINA
O valor das orixes, a importancia de non olvidar nunca o berce ó que unha pertence é a lección que máis repite aquela mestra de escola á que coñecín hai uns cantos anos. Unha nena que pasou tal sede de contos que cando medrou se dedicou a encher os anaqueis dos seus alumnos coas historias que levaba toda a vida imaxinando. Unha tecedora de contos, que enfía palabras con tanta tenrura que ó escoitala ou lela séntese como unha caricia de nai. Contárame, no primeiro dos nosos encontros, e mentres elaboraba unha deliciosa torta de mazá, que as nenas de agora tampouco o teñen todo feito. Pero que o mellor de todo é que teñen os libros ó alcance da man (alomenos polo de agora), os colexios e a propia inquedanza para prepararse, para empaparse de canto fai falta para medrar en todos os sentidos. Aquela mestra que planta agarimos coma xirasoles e recolle afectos alá por onde pasa empezou a escribir para o cine logo de xubilarse. Fina Casalderrey pronuncia conferencias, conta contos nunha chea de idiomas e segue tecendo historias. Hoxe encara novos proxectos e unha cadeira da Real Academia da Lingua Galega desde a que reclama o valor da literatura infantil e xuvenil. A creadora de personaxes inesquecibles como a gata Lúa viaxa cunha maleta chea de premios e páxinas escritas tralos pasos das súas antecesoras, e outra pendente de encher de soños novos.
ENCARNA
A Encarna coñécena os seus veciños do barrio pontevedrés de Campolongo, e tamén os de Lérez, onde durante anos rexentou unha tenda de alimentación que pechou para coidar do seu fillo. Sabe dela o persoal de Neuroloxía do Hospital de Montecelo, a onde acodeu a miúdo durante anos co seu pequeno Rafa, e tamén a gran familia que se creou en torno a Fundación Niemann Pick desde Galicia. Encarna é unha desas nais coraxe que non dubidan en chamar a cantas portas faga falta para reclamar axuda, investigación para a enfermidade que lle destrozou parte da súa vida. É unha desas heroínas cotiás, anónimas, que nos cruzamos todos os días na consulta do médico, ou na cola do banco... E que non precisan do recoñecemento de ninguén para darlle un sentido á súa loita. O día que o seu fillo empezou a sufrir as consecuencias da súa doenza ‘rara’ Encarna aparcouno todo para dedicarse en corpo en alma a Rafiña. Pasou tardes enteiras bailando con el no salón da casa, abriu a porta e a alma ós medios e alzou a voz contra unha sociedade que só procura respostas para os males chamados rendibles, condeando ós pacientes das enfermidades minoritarias a un segundo plano.
E moitas máis. Isabel, Fina, Encarna e Ana son só catro nomes de mulleres que no último século atravesaron portas que de entrada non estaban abertas para elas. As súas pequenas grandes historias recollen os logros de moitas mulleres da súa época. A loita polos seus fillos, polos seus soños, polos seus ideais, pola súa liberdade. Son heroínas do seu tempo malia que non agardan recoñecemento algún. Exemplos a seguir polas que camiñamos detrás.
Pero poderiamos engadir máis: os nomes das avoas que, como a de Sara, agochou durante sete anos ó seu home (perseguido por pensar por si mesmo) nun soto da súa casiña no municipio das Neves. Os nomes de tantas mulleres que non tiveron acceso á escola e traballaron arreo para que as súas fillas acadaran unha educación e con ela a súa independencia. Os das viúvas de vivos, capaces de levar as riendas dunha familia nos tempos nos que nin sequera estaba ben visto. Ou o das representantes políticas que desde os seus escanos traballan por avanzar cara a igualdade de oportunidades. Nomes de onte e de hoxe, os das empresarias e amas de casa, limpadoras, médicas e xornalistas, concelleiras e científicas, funcionarias, escritoras... mozas e vellas, nais e fillas, solteiras e casadas... Para todas e cada unha delas é o 8 de marzo.
Alguén preguntou hai uns días para que serve un día da muller, se é que serve para algo. Para devolverlles o lugar que lles corresponde. Talvez para lembrar que o seu camiño aínda lle quedan quilómetros por construír. Para conxugar verbos como conciliar, decidir, medrar ou vivir. Ou simplemente para coñecer as súas vidas na súa única vida e compartilas nunha páxina coma esta.
(Texto publicado na edición impresa de El Progreso o 8 de marzo de 2014)
