'Música infiel y tinta invisible'

No nome do pai

Músico inquedo, que se nega a xurar fidelidade a un xénero, Elvis Costello entrega unha autobiografía única, na que demostra que o que chamamos vocacións son formas de bater na porta daqueles que queremos.

Acceda a todos os contidos da última edición do suplemento 'Táboa Redonda'

EMPEZA A PERCUSIÓN, á que segue unha especie de aturuxo. Logo veñen os coros, alegres, e arrinca If I had a hammer, esa canción de Pete Seeger que avoga pola unión da clase obreira e que levou a uns mozos de Barcelona a escribir Si yo tuviera una escoba: "Se tivese un martelo,/ batería na mañá,/ batería de noite/ por todo o país./ Batería ao perigo,/ batería unha advertenza,/ batería polo amor entre os irmáns e as irmás/ por toda esta terra". O cantante da orquestra vai todo de branco, coma un xogador do Real Madrid. As únicas licenzas son o pano escuro no peto da chaqueta e unhas gafas de pasta negras. Move o seu corpo pequeno coma se un par de whiskys triunfasen sobre o pudor e move os seus beizos grosos ao son do playback, no que sobresae a voz dun sedutor con acento inglés. Tres membros da banda tocan as maracas nunha plataforma xiratoria amarela, no centro do escenario. É o 1963. Declan MacManus, de nove anos, bebe limonada mentres ve ao seu pai na pantalla do cine. 

"Tiña sete anos/ cando che cantei/ na cociña da tía Mary/ e non preguntes como o sei./ E por iso é que o fixen/ durante todo este tempo,/ pero agora cantar é algo así/ coma un crime ou un pasatempo". Escribiuno Loudon Wainwright III –o mellor músico da familia– trala morte da súa nai. A canción revela que iso que chamamos vocacións son só formas de petar na porta dos que máis queremos. Diso mesmo fala Música infiel y tinta invisible (Malpaso, 2016), a autobiografía de Elvis Costello. O cantautor británico, sempre ao seu aire, convertiu o esperado reconto das súas intimidades nun retrato maxistral de dous homes; o protagonista e mailo seu pai, Ross MacManus, falecido en 2011. Costello manéxase de marabilla no macro-perfil –o libro ten 769 páxinas— e demostra tamén pericia como microrretratista, pois ispe cun trazo a humanidade de Bob Dylan, Van Morrison ou David Bowie. 

Ross MacManus foi un prometedor trompetista de bebop. Axiña entendeu que, no Londres da década dos 50, o jazz non abondaba para encher a despensa. No 1952 casou con Lillian, unha muller independente que sacaba álbums de contrabando dos Estados Unidos para a tenda de discos na que traballaba; tres anos máis tarde, conseguiu un posto como vocalista na Joe Loss Orchestra, que tocaba singles de éxito e tiña traballo regular na BBC. Declan asistía ás actuacións da banda no Hammersmith Palais, onde observaba a fauna que acudía aos concertos e aprendía cancións pop italianas, tangos ou clásicos de Glen Miller. Cando o cantante puña os Beatles no salón para aprender as letras, o pícaro escoitaba desde a súa habitación. Logo, Ross marchou da casa para vivir cunha amante. Mergullouse na cultura hippie e percorreu o país nunha furgoneta Citröen, pero –home práctico– compaxinou as baladas confeitadas con anuncios de Cinzano ou limonada. O divorcio dos MacManus non acabou coa aprendizaxe do rapaz; cando visitaba ao seu pai, atopaba o lavabo empapelado con pósters da Playboy. 

Mentres Ross pasaba de traballar de etiqueta a vestirse na tenda I Was General Gordon’s Favourite Pilchard (Eu Fun a Sardiña Favorita do Xeneral Gordon), a carreira musical do seu fillo foi á inversa. Costello partiu da contracultura, malia non encaixar en ningún sitio: os punks recelaban del polas súas gravatas estreitas e por unha música que non estaba feita para afoutar pogos. Máis ben, gastaba un vestido lustroso –o que tecían The Attractions– para agochar violencia verdadeira e un humor negro chamizo: "Mozas guapas,/ sen un defecto / envoltas en celofán/ tan perfecto". O rapaz semellaba un irmán malencarado de Buddy Holly, con aquelas gafas enormes, fraco coma unha vara verde. Era, de feito, un malencarado. Insultaba a calquera a pouco que bebía un trago, posaba coa Fender Jazzmaster coma se fose un rifle e afirmaba que só tiña interese "na vinganza e na culpa". Pero baixo o traxe de segunda man había un rebelde con causa, que sabía o que facía. En decembro do 1977 visitou Estados Unidos coa súa banda. A cadena NBC, responsable de Saturday Night Live, prohibiulle cantar Radio radio, unha canción que brea aos medios de comunicación de masas. O músico, obediente, aceptou. Agardou o sinal de "directo" e interpretou Less than zero durante oito segundos. Logo mandou aos seus camaradas atacar a peza que consideraba oportuna.

Partiu da contracultura, malia non poder encaixar en ningún sitio: os punks recelaban das súas gravatas

Co tempo, Costello fixo caso dos seus apetitos de animal omnívoro. Rascou ata quitarse a etiqueta da new wave e estableceu o seu propio clasicismo. Fíxoo con Shipbuilding (1983), a canción que fala da ledicia dos obreiros dos estaleiros británicos ao saber que por fin habería traballo; construirían os buques nos que os seus fillos perderían a vida na guerra das Malvinas. O músico británico plantouse nun concerto de Chet Baker para pedirlle que acompañase coa trompeta o piano de Steve Nieve. As colaboracións serían unha constante na obra do cantante, que tendeu a abrazar o acervo musical estadounidense. No 1981 publicou Almost blue, un disco de versións de country; no 1986 subiu a aposta con King of America, desta volta con pezas propias; no 2006 rendiu tributo a Nova Orleáns, ferida polo Katrina, da man de Allen Touissant. Entre medias, gravou pop de cámara con The Brodsky Quartet ou Burt Bachrach. 

Hoxe, Costello é un crooner de gravata ancha que ten menos discos con Stiff Records que con Deustche Grammophon. Renega de gravar álbums e presenta as súas novas cancións en directo. Ata os que o tildan de pretencioso saben que no seu traballo hai un fondo amor pola música e unha personalidade abrumadora. Como demostra na súa autobiografía. O rockeiro británico ispe as grandezas e as miserias do negocio musical e fala sen misticismos dese xénero bastardo e marabilloso que chamamos pop. "Steve Nieve y yo no hacíamos más que un riff tontorrón que se podría escuchar de 1968 a 1977 en cualquier garaje, mientras que Bruce interpretaba una línea de bajo pillada de la introducción de un disco reciente de Elvis Presley y Pete tocaba una versión mutante del patrón usado por Charlie Watts en My obsession, cruzado con el Going to a Go-Go de Smokey Robinson and The Miracles", explica o autor. "Las personas vanidosas y propensas al autoengaño lo llaman inspiración. Yo lo llamo trabajo", remata. O cantante documenta abundantes casos de corta e pega, sitúa a orixe e mailas letras de ducias de temas, descobre ao lector xoias que descoñece. 

Costello viaxa adiante e atrás no tempo ao seu antollo para falar das penurias dos seus devanceiros na Gran Guerra, da época dourada do punk ou da España franquista. Aínda un contestatario malia a pinta de gentleman, o autor inspira a insurrección con sutileza. Demole a relixión cando conta a súa primeira confesión; denuda a hipocrisía do xogo político ao recordar a súa visita á Casa Branca para participar nunha homenaxe a Paul McCartney; convirte o repaso da súa mocidade nunha denuncia da incapacidade para comunicarnos cos nosos adolescentes, da inutilidade de tentar transmitirlles o medo. "El agente de la brigada antidrogas introdujo la mano en un portafolios de cuero y extrajo lo que parecía un trocito de áspera madera cubierto por un barniz color claro", relata. "Era una gran barra de hachís. Esto, dijo, es ma-ri-hua-na. Y alguien os la ofrecerá. Cosa que sonó bastante tentadora". Pero Música infiel y tinta invisible non é un relato sobre o temor, senón sobre a fascinación e a identidade.

Son as tres dunha madrugada de finais dos anos 70. Elvis Costello & The Attractions paran a repostar ás aforas de Nottingham: gasolina, té fervendo e comida graxenta. Veñen de tocar nun garito calquera. Os mozos quentan as mans coa calor das tazas mentres se abren as portas do bar da estación de servizo. É Ross MacManus, que albisca unhas caras coñecidas. Bromea sobre a escasa iluminación do local e senta a cear co seu fillo Declan e a súa orquestra de tres homes. Regresa de cantar nun bar de mineiros. A gloria está noutro sitio, a quilómetros de distancia, para quen a procure.

Comentarios