O MONTE necesita dunha regulación para a súa posta en valor. Coinciden nesa diagnose o técnico forestal Xosé Manuel Rodríguez, directivo de Adega-Lugo, e o profesor da Escola Politécnica da USC Manuel Marey, secretario da Asociación de Produtores de Montes de Castroverde. Porén, discrepan das fórmulas para esa ordenación e mentres o primeiro di que urxe frear o eucalipto, o segundo defende ese cultivo.
Estamos xa ante unha eucaliptización de Galicia ou hai marxe para máis plantacións?
Manuel Marey: Si que hai zonas nas que o eucalipto desbordou o límite máximo e se converteu nun monocultivo, e todos os monocultivos son malos. Pero noutras está aparecendo como unha alternativa porque hai una especie, o nitens, que se adapta mellor. Se hai un mercado que o demanda e se se regula, pode ser un cultivo máis, como calquera outra especie forestal, agrícola ou gandeira. A planificación é a clave para solucionar os problemas e a lexislación actual é suficiente, o que pasa é que non se cumpre.
Xosé Manuel Rodríguez: Nós pensamos que hai un problema grave de eucaliptización na costa e xa o estamos vendo tamén no interior. Basta con botar unha visual en zonas como Terra Chá, Castroverde ou Baleira, por exemplo. O problema é a ordenación e por iso queremos unha moratoria na plantación. Hai que planificar e non pensar só na madeira. Hai que pensar tamén no monte comunal, porque se perde; na biodiversidade, porque desaparecen as carballeiras, no patrimonio que destrúen as máquinas forestais... É fundamental unha moratoria, como cando se fai un PXOM. Temos que parar, estudar o territorio e planificar.
O eucalipto destrúe o solo?
XMR: Unha especie que medra tan rápido dalgún lado saca os nutrientes... Estas especies están mermando a materia orgánica, e cando se reduce, aumenta o CO2. Os bosques autóctonos non gastan tanta e reteñen CO2. Tamén hai un estudo da Universidade de Vigo que di que o eucalipto elimina mananciais e regos pequenos. Na Mariña é sangrante porque se está chegando a reducir o caudal de ríos como o Masma.
MM: Dende o punto de vista químico posiblemente o seu cultivo reiterado teña consecuencias no solo, pero como calquera cultivo reiterado, sexa de millo, pataca, herba... Por iso é necesario ter estudos para saber como recuperar o solo. É interesante que por primeira vez na historia temos unha nova fonte de información, porque moitos dos estudos eran teóricos. Na zona da Pastoriza, Mesía e Frades, na Coruña, hai eucaliptais que se están transformando en zonas de produción de millo e herba. Hai que estudar eses casos. E coa auga pasa o mesmo. Os cauces non son algo constante, varían. Que o eucalipto consume máis auga? Para a produción de materia seca que fai, é eficiente no consumo de auga.
Xosé Manuel Rodríguez: "Hai que planificar pensando na madeira pero tamén no monte comunal e no patrimonio, que se está destruíndo"
Manuel Marey: "Moita xente se está asentando no rural traballa no sector forestal, onde o eucalipto é unha oportunidade"
A prohibición do eucalipto pode ser un golpe para o rural, polas rendas que xera agora, e agudizar o seu despoboamento?
MM: O monte sempre foi un banco, estaba aí cando se necesitaba. Se retiras esa oportunidade, evidentemente á xente lle fas un menoscabo e freas unha actividade moi importante. Só temos que ir a concellos como Castroverde, Baralla ou Becerreá. Moita da xente que se está asentando nas vilas traballa no sector forestal. Son xente nova vida de fóra, sobre todo rumanos e peruanos, que teñen nenos que van á escola. Se ao sector forestal lle seguimos dando caña buscarán oportunidades noutro lado. O eucalipto é unha alternativa que dá valor as terras. Oxalá houbese máis, pero o problema é que en moitos sitios non hai. Temos un debate ficticio de se o eucalipto quita terras da agricultura e gandería. Non é real porque moitas veces quedan terras pero non poboación nin actividade.
XMR: O que é moi grave é que moita xente que planta non vive no rural. Plantan o que está de moda, hoxe eucalipto e mañá palma ou soia, sen planificación. Ademais, isto estase convertendo nunha burbulla da madeira do eucalipto que hai que frear. Estamos vendo que xente do sector da construción comprou terras para plantar, como o ladrillo non vale refúxianse nisto polo pequeno boom de prezos. Pola mala planificación e pola falta de respecto das leis, hai quen ten prados e outras árbores que ten que abandonar polos abusos do eucalipto. Non pode ser que xente de fóra compre parcelas e arrase co que hai.
Seguirá sendo rendible o cultivo?
MM: É moi complicado saber cal vai ser o mercado da pasta dentro de meses, xa non falo de anos. Pero sei que a día de hoxe as industrias están cambiando os seus ciclos produtivos para a chegada de eucaliptos nitens. Ten características diferentes ao globulus porque son especies distintas. Para taboleiro pode ser mellor, para pasta pode que non, pero eses ciclos produtivos adaptaranse á materia prima. Ninguén sabe o destino da madeira que se está plantando e os prezos presentes non garanten os futuros, pero estamos nun mundo globalizado e se a economía vai ben vaise seguir demandado madeira.
XMR: O eucalipto terá o futuro que tivo a construción. En poucos anos a industria non vai poder asumir toda esa cantidade de madeira. Xa se está plantando moito noutros países, pasa como co leite. Na Mariña houbo problemas enormes cando lles baixaron os prezos un tercio. Non podemos caer no monocultivo, hai que diversificar. Pasou antes coa construción e co leite e non aprendemos.
Hai alternativas á regulación forestal que propón a Xunta?
XMR: Unha moratoria para ordenar o monte. Facer grupos e xuntarse ata facer un plan. E aplicar a lei forestal, porque a Xunta deixa facer porque son votos e non quere molestar, por iso temos un caos no monte. Hai que parar este desastre dunha vez. E despois, defendemos unha ecotaxa na venda de eucalipto, para revertir eses recursos en quen apoia outras madeiras ou ten terreos con restricións.
MM: A solución é planificación, cumprimento das leis actuais e condicionalidade, como a da Política Agraria Común. Un señor con dez hectáreas de eucalipto, para ter xestión forestal sostible, tería que ter unha ou dúas hectáreas de frondosas. Se se esgotasen no seu concello, podería ir a outro a alugarllas a alguén e darlle unha renta para mantelas. Se ten mil hectáreas, falo dunha empresa como Ence, tería que ter un 25 ou 30 por cento de carballeiras. Sería aplicar a condicionalidade da PAC no sector forestal para recuperar o territorio.
Rexístranse máis incendios onde hai eucaliptos?
MM: Hai a percepción de que arden máis eucaliptos ao estar máis preto de áreas urbanas, sobre todo na franxa atlántica, pero non é así. Onde maior superficie queimada hai é en zonas de matorral. Ademais, por conflitos de propiedade moitos incendios son provocados.
XMR: Temos datos do Ministerio de Medio Ambiente que din que o 3% da superficie forestal corresponde a eucaliptais e nela rexístranse o 20% dos incendios. Arde moito matorral, pero onde máis arde o monte é onde hai máis eucaliptos.
Unha última mensaxe?
MM: O decreto é inxusto. Para a xente que quere facer ben as cousas en Castroverde, aprobalo sería un fracaso. A lei actual, se se cumpre, é suficiente para avanzar cara a unha ordenación. E penso que unha solución está na condicionalidade.
XMR: É necesaria esa moratoria para que se elaboren proxectos de ordenación e se faga cumprir a lei, para alcanzar a paz no monte. E hai que evitar monocultivos, temos que aproveitar a multifuncionalidade dese monte.
