Festivais na hora das verbenas

Os festivais de teatro son como as verbenas. Están asociados ás noites de verán e a unha idea vaga de que non ter que madrugar ao día seguinte. A Mostra de Ribadavia leva máis de vinte anos refundada, pasando dunhas crises a outras, como se todo o que quedase polo medio fose comedia

Acceda a todos os contidos da última edición do suplemento 'Táboa Redonda'

MOLIÈRE VOLVERA ao Centro Dramático Galego hai máis ou menos vinte anos, cando saiamos dunha crise sen saber que aquela era só a preparación para esta. Hai vinte anos o CDG entregaba o seu ‘O enfermo imaxinario’ a Antonio Durán, para case todo o mundo Morris, e chegaba a Ribadavia para exhibir todas aquelas galas, elencos amplísimos e un comportamento de novos ricos que tiña máis que ver coa inxenuidade que coa dispoñibilidade económica. Hai vinte anos o teatro galego debatía a profesionalización e se a Mostra de Ribadavia debía ser internacional ou regresar ao punto de partida como festival para as compañías galegas. Eran dous debates paralelos e, coa perspectiva do tempo, inútiles. Pero divertidos si que eran, e no teatro iso é o que conta de verdade.

Hai vinte anos a aposta do CDG era un Molière que subiu ao adro de San Francisco de Ribadavia, porque o castelo seguía en ruína interior e aínda non colocaran no seu recinto o empedrado anfiteatral que quería lembrar a conexión do teatro co clasicismo anterior a que os asentos fosen acolchados. Era unha comedia que parecía desconfiar dos espectadores de tanto que quería facer rir. Ou do texto. Ou do mundo. Era 1986, cando se xeralizou o uso da palabra adosado nas transaccións inmobiliarias e a Mostra de Ribadavia recuncaba por terceira vez, a segunda vez que se puña en marcha con carácter internacional. Os galegos facemos algo de trampa co asunto de cualificar de internacional un evento. Chéganos con incluír a Portugal. Naquel ano estaba a portuguesa Seiva Trupe cunha obra que quería facer rir tanto como ‘O enfermo imaxinario’.

Descontando o tango, a estas alturas ninguén discute se a Mostra de Ribavadia tería que ser ou non internacional e, cando se cita, o debate ten un carácter lixeiramente nostálxico, como case todo o que se refire ao pasado. Aquel pasado parecía mellor como presente que este presente.

Pero a perspectiva pode enganar. O festival reiniciaba a actividade  por  segunda vez. A primeira fora en 1984, cando a Mostra se refundou en festival internacional que, daquela, parecía a lóxica maduración dunha cita na que o teatro galego e o teatro en Galicia encontraran un evento fundacional. Esa refundación coincidiu no tempo coa creación do CDG e o teatro ía adquirindo escaparates. Unha expansión, se lle podemos chamar así, aparellada a ese momento histórico no que Galicia comezou a converterse en autonomía. Se hoxe non sabemos moi ben cal era a dimensión do que é ser unha autonomía, daquela era aínda máis borroso. Con esa mesma lóxica había quen consideraba que unha mostra de teatro galego debía convertirse nun festival internacional no que os espectadores puidesen ver o mellor do teatro, incluíndo o galego. Despois do primeiro ano, a Mostra na súa nova versión parouse e non regresou ata o ano seguinte cunha formulación similar. No 86 retomouse de maneira definitiva, definitivamente internacional e cunha participación galega variable aínda que non protagonista.

En 1984 había moitas cousas por escribir e a Mostra parecía unha delas. Os espectadores puideron sorprenderse con aquel ánimo con que La Fura dels Baus destrozaban un automóbil a golpes. A violencia chama moito a atención neses países sen revolucións nos que a violencia se aplica de arriba a abaixo. La Fura explotaba a aparencia irracional das accións, o carácter salvaxe do seu traballo e deixaban que os espectadores estivesen tan cerca dos golpes que se sentisen ameazados por eles. Os espectadores tiñan que ir con medo. La Fura volveu a Galicia e a Ribadavia para demostrar que hai algo nas fórmulas que acaba por denuncialas. Estiraron o proceder e os espectadores foron perdendo o medo ao mesmo ritmo que a compañía ía medindo cada vez máis os seus espectáculos. Esa deriva é reveladora de moitas das cousas que sucederon entre 1984 e hoxe. O que era acción converteuse en marca, o que era industria converteuse en
especulación. O teatro marchou decidido a esa etiqueta do familiar e a familia deixou que os cartos que quedaban libres da hipoteca fosen para a televisión por cable.

O público familiar é habitual da Mostra de Ribadavia porque o festival ofrece un pouco de todo. En realidade, é o habitual de case toda manifestación cultural que busque unha certa amplitude de espectadores. Móvese entre unhas marcas que escapan algo das montaxes para festivais. Queda a este lado da liña dos eventos que ao longo dos anos foron creando un tipo de espectáculos que teñen máis difícil encontrarse cos espectadores fóra das programacións dos propios festivais.

En 1986 o grupo basco Geroa utilizaba a Lope de Aguirre para chantar unha fogueira no medio do convento de San Francisco. A filla de Lope, non tan colérico neste caso como en Herzog, tiña que imaxinarse Euskadi porque no seu horizonte posiblemente non cadraba algo tan indefinido como unha autonomía.

Comentarios