A FINAL DO Festival de Eurovisión, que chegará ás vivendas duns 200 millóns de persoas esta noite desde Copenhague, non convalida o voto nas eleccións europeas de dentro de quince días. E é unha mágoa, porque resulta toda unha festa da democracia. Eurovisión é un dos meirandes espectáculos televisivos que teñen lugar cada ano no mundo, só superado por eventos como a final da Superbowl estadounidense. É unha desas veces nas que a televisión pública fai as veces de televisión pública e permite escoitar sotaques e músicas que, polo xeral, non se oen nas emisoras de radio nin nas canles comerciais. Cando foi a derradeira vez que escoitou un cantante xa non digo de Moldavia ou Bielorrusia, senón de Francia ou mesmo de Portugal?
Non é certo que participar en Eurovisión sexa caro nin que non o vexa ninguén. O fonsagradino Federico Llano Sabugueiro, responsable da delegación española en Eurovisión, sostén que Eurovisión non só é unha plataforma publicitaria planetaria, senón que lle costa a RTVE a metade que un capítulo de ‘Águila Roja’. O ano pasado foi o espazo non deportivo máis visto en España, con case un 40% de cota de pantalla.
Desta volta será Ruth Lorenzo a que represente a RTVE, con ‘Dancing in the rain’, unha balada do gusto dos eurofáns españois que, por primeira vez en moito tempo, ocupa un lugar elevado nas apostas. Pero que ninguén se confíe, que tamén ‘La noche es para mí’ (Soraya, 2009) estaba ben situada nos inquéritos e acadou unicamente 23 puntos e unha penúltima posición.
''Non é Occidente e Oriente. Nin a Europa boreal contra a meridional. Nin os recén chegados contra o Big Five''
En Eurovisión case que nada está escrito con anterioridade, por moito que haxa quen eleve á súa indignación á voz de «é todo politiqueo e todos os países do Leste vótanse entre si». Fálase de lobbies eurovisivos, pero as fronteiras son múltiples e moito máis sutís cás establecidas polo telón de aceiro que separou o mundo Otan e o mundo Comecon logo da Segunda Guerra Mundial.
Non é só Occidente e Oriente. Nin a Europa boreal contra a meridional. Nin sequera Europa contra o resto do mundo, por iso de que no festival teñen cabida países como Israel, Arzerbaián, Xeorxia ou Armenia, máis aló dos lindes clásicos do vello continente.
Son todos os lobbies que unha poida imaxinar. O balcánico. O báltico. O eslavo. O posoviético. O francófono. O do Benelux. O mediterráneo ou mesmo o ibérico. O escandinavo, que non é o mesmo có nórdico; o insular, que non coincide exactamente co anglófono; o católico, o protestante, o ortodoxo, o islámico e o xudeu.
As ganas dos países recentemente chegados ao certame e á orde internacional da fin da historia, que presentan o mellor que teñen para dar unha boa imaxe ante o resto do mundo. E por outra banda, certo inmobilismo da aristocracia do Big Five -Alemaña, Italia, Francia, Reino Unido e España-, que non teñen a urxencia de bregarse nas semifinais previas porque ao contribuír con máis cota de participación van directos á gran gala do sábado.
O lobby dos baladóns, o do eurodance, o alternativo, o folclórico e o do schlager, que así é como lle chaman os que saben disto ao pop da Europa que fala linguas xermánicas e que comezou a agromar ao tempo que nacía o festival en 1956.
E logo, por que a España e a RTVE lles vai tan mal no festival? É a pregunta do millón e ten resposta múltiple.
Os eurofáns a cotío inciden na escolla das cancións como o primeiro de todos os males. A escena da música comercial española é a que é -pódese falar de falta de calidade nas candidaturas de Eurovisión nun lugar onde é canción do verán ‘Quítate el top’?- e vive completamente de costas ao que sucede en Europa. Porque o gusto polo latino de marchamo Miami conecta mellor coa América hispanoparlante que co resto de Europa, que adoita estar a outras cousas.
Asemade, non todo está encomendado ao público -eurofán ou xeneralista-. Un xurado en cada país fai a súa escolla, que se pondera co televoto ao 50. E así, o ano 2012, cando Pastora Soler quedou décima, se só se tivese tido en conta o voto telefónico dos televidentes a cantante andaluza tería sido antepenúltima. Por contra, Lucía Pérez, que rematou no posto 23º, podería ter avanzado ata o 16ª se só cualificase o televoto.
As posibilidades son infinitas como para pensar que está todo feito de antemán. Ademais, a xeopolítica de cada ano inflúe tamén en moitas decisións. Viuse na primeira semifinal cos apupos sonoros que recibiron as rusas Anastasia e Maria Tolmachevy, interpretados ou ben como rexeitamento á homofobia do Goberno de Putin ou ben en clave do conflito con Ucraína.
En Eurovisión é obrigado fiar tan fino que a Unión Europea de Radiodifusión (UER), que é a entidade supranacional que se encarga do negociado, tivo que facer público que os votos de Crimea, territorio historicamente ruso que quedou en Ucraína logo da desmembración da Unión Soviética e que vén de se anexionado a Rusia, contarán como ucraínos por cuestións de intendencia. As cousas, clariñas, para que despois non veñan as suspicacias.
Antes de que os cidadáns de Crimea teñan a oportunidade de votar, as candidatas rusas e a ucraína pasarán polo escenario do Arena de Copenhague, un estaleiro reconvertido. Tanto as xemelgas Tolmachevy como a ucraína Mariya Yaremchuk cantarán en inglés, a lingua do imperio.
Porque tamén os idiomas son cuestión de debate en Eurovisión. Durante un tempo, foi obrigado que cada país levase un tema nunha lingua propia e oficial, pero as sucesivas vitorias de Irlanda dicíanlles a unha parte dos eurofáns que os que podían botar man da lingua de Shakespeare xogaban con vantaxe.
España e RTVE nunca pasaron de introducir algo máis ca algunha frase chusca noutros idiomas. Que se «voleuz vous danser avec moi», que se «made in Spain», que se «Europe’s leaving a celebration», que se «I love you, mi vida»... Este ano, o ‘Dancing in the rain’ de Ruth Lorenzo moveu mesmo á Real Academia Española, que entende que a televisión pública española non debería presentarse cunha composición coa letra nunha lingua estranxeira.
E que pasa coas linguas cooficiais? En Bélxica, onde ás distintas comunidades culturais lles costa consensuar calquera cousa, adoptouse o acordo de alternalas, pero a guitiricense Verónica Codesal cantou nun barallete inventado o ‘Sanomi’ que lle deu o segundo posto a Urban Trad en 2003.
En España, polo de agora, non houbo opción fóra do castelán. Joan Manuel Serrat quixo cantar en catalán o ‘La, la, la’, pero a negativa do réxime franquista deixouno fóra e foi Massiel quen subiu ao escenario en 1968 (e quedou primeira). Hai tres anos, a inciega Lucía Pérez tampouco foi quen de interpretar en Dusseldorf ‘Que me quiten o bailao’ en galego, como era o seu desexo.
Eurovisión é un terreo abonado para as chanzas e as críticas. Para as teorías da conspiración e os estereotipos, pero o certo é que o certame leva feito máis pola integración europea que moitas das políticas ás que lles poñen o adxectivo común e que se ditan desde os despachos de Bruxelas.
«Good evening, Europe».
(Publicado na edición impresa o 10 de maio de 2014)
