Da Santa Compaña teño oído falar, pero non sabía nin do que era.
Remedios López Villar / Silvela / Friol
Agora cargan co sambenito os chineses. Son os novos malditos; os recén chegados. Tradicionalmente, tocoulles aos xitanos: eran o home do saco, o sacamanteigas... A literatura oral pónlle o papel de malvados a xentes de etnias non indíxenas. Os xitanos foron os protagonistas de todo o mal moito tempo. Os de fóra cargan co peor dos mitos: son os protagonistas do monstroso. A xente non está agora en condicións de dicir que viu a Santa Compaña, pero si que viron un coche sen luces. Cada tempo ten as súas eivas.
Antonio Reigosa / Lugo
El otro día contaban que el sacristán de la parroquia de Diomondi oyó tocar de noche la campana de la iglesia. Allá se fue, y al entrar en el templo, vio con asombro que se estaba celebrando una misa de difuntos. Los muertos de la parroquia, todos vestidos con hábito blanco, asistían a la misa. Al final, cada uno con su blandón de cera, siempre en silencio, salieron de la iglesia y dieron una vuelta por el camposanto precedidos de la cruz... Aquello era, según explicó el señor Ignacio de la Cepada, una misa de difuntos con procesión de la Compaña.
Luis Moure Mariño / Escairón / O Saviñao
Na nosa casa había moitos anos que as bruxas as botaran fóra tanto meus avós coma meu pai. En Portomarín había xa certa formación na xente do rural polo que o tema das meigas era máis as lembranzas de cando se falaba diso, pero eran xa tempos pasados. As bruxas daquela xa tiñan dúas patas e desde que se inventou a pólvora, foron desaparecendo.
Eloy Rodríguez López / Portomarín
Para los desplazamientos nocturnos en la aldea se utilizaban las linternas, que eran los mismos candiles de petróleo protegidos por cristales con un armazón y asa de latón. El asa no era rígida, de modo que al andar, la linterna se balanceaba. Cuando los que salían de una reunión nocturna eran varias personas, daban la sensación de un desfile procesional, que la fantasía rural popularizó como La Santa Compaña.
Manuel Romay López / Ombreiro / Lugo
Eu crieime vendo apodrecer 30 ou 40 galiñas que meu pai tiraba, porque tiñan diarrea, no tellado da casa. Dicía que daban sorte.
Paco Pestana / Castroverde
O que si considero verdadeiras lendas urbanas -ou quizais habería que denominalas doutra maneira?- son as da miña infancia nun Lugo cun cheiro aínda máis a terra que a cemento, no que a determinadas idades criamos firmemente, ademais de no vello do saco e na vella da manta, na metamorfose dos grilos, en alacráns, no gafo do cuspe dos sapos, na malignidade das donicelas (tan fermosas dende o meu ver adulto) e mesmo na perigosidade das vistosas píntegas, das que se dicía que no lugar do corpo onde trababan reproducíase a cabeza do animal, lenda que, por certo, teño utilizado nun dos meus relatos.
Isidro Novo / Lugo
Un día de caza, sen atopar peza que servise para nada, un de Valcarría disparoulle a un corvo e feriuno nunha á. Leveino para casa e cureino. Unha vez que estaba curado, púxenlle unha campaíña e ceibeino. Andaba voando por todo o val. Tilin tilín tilin tilín. E a xente deu en pensar que era unha alma en pena que andaba a pedir axuda polo aire. E dígoche a ti que por aquela tempada, os curas non daban dito as misas! Que as tiñan que mandar dar a Mondoñedo para pedir polas almas dos seus defuntos porque todo o mundo pensaba que podía ser unha obriga que lles quedase pendente aos seus.
Ángel Rodríguez Vázquez / Valcarría / Viveiro
Ás veces se falaba da Santa Compaña pero iso máis ben nos velorios. E de aparicións, de almas en pena, e cousas polo estilo. De pequena teño escoitado falar da Maruxaina a meu pai. Moitas veces ía pescar e cando viña preguntabámoslle onde fora e dicía: «Veño de xunto da Maruxaina. Por certo que non me deixou nada de comida. Levouna toda». E nós, criámolo, ou non. E pensabamos: «Como fará esa muller todo o inverno?», porque viamos que o mar pasaba por riba dos Farallóns. E nos intrigaba moito onde se metía e como faría para estar alí todo o inverno con estes temporais que hai. Preocupabámonos diso porque non o terminabamos de entender. Cando os invernos viñan, preguntabamos: «Onde se mete a Maruxaina?» Pero nos envolvían, claro.
Antonia Casas Baltar / San Ciprián / Cervo
Da Santa Compaña sempre escoitei falar. Dos cruces de camiños, de que se alguén a vira, de que Fulanito a viu e logo morreu. Era un prognóstico pero eu nunca lle tiven medo á Santa Compaña.
Tareixa Campo / O Incio
Había fiadeiro, pero non de liño, senón de lá de ovella. E esfolladas. Estiven en poucas, porque non me coincidía pola época. Pero nalgunha si estiven. A esfollada eran contos e chistes. Procuraban apartar aos rapaces para contar as picardías, pero se estaban, contaban as de lobos e contos de medo. Sempre había alguén que contaba que vira unha luz que camiñaba detrás del. E logo sabiamos que Fulano fora detrás de Mengano cunha vela para lle facer o chiste. Esa era a Santa Compaña. A algún non lle deu un infarto porque non lle coincidiu. Troulas entre veciños.
José Antonio Labrada Losada / Pol
Moitos son os sufraxios, que se oferendan polas abenzoadas. Ánimas do Purgatorio, consideradas tal como a teoloxía católica explica e dá a coñecer aos fieis. Nesta bisbarra non se cre nas aparicións das ánimas aos vivos, faciana certamente novidosa, pois é ben sabido que noutras bisbarras da Galiza ainda está fortemente afincada a crenza da Santa Compaña. No val de Quiroga, emporiso, dise que as ánimas atópanse no outro mundo, anceiando os pregos dos vivos, que as fagan rubir até o ceu.
Xosé Estévez / Quiroga
Tívenlle medo á Santa Compaña, sobre todo á hora de ir polos camiños pola noite, e aínda hoxe me impón. Tamén me contaban que se se concentraban moitas pegas ou moitos corvos enriba das casas era un sinal de mal agoiro. E aínda hoxe cando vexo estas aves non me dan boa espiñada. Esas cousas quedan marcadas para sempre, polo menos no subconsciente.
Xosé Luis Novo Cazón / Vilalba
Dicían que de noite andaban as Ánimas e saían os mortos. Os que morrían volvían á terra cando quedaban faltos dalgunha misa. Eu nunca os vin, pero críamos todas esas tonterías. Eu non penso que quen morra volva. Nin tampouco creo na Santa Compaña. Antes si crían. Había moita ignorancia.
Adelina Fernández Ferreiro / Piñeira / A Fonsagrada
Antoloxía da Memoria de Lugo:El Progreso: luns, mércores e sábados.TeleLugo: martes, ás 22.00 horas. Reemisión diaria. Dirección: José de Cora. Imaxe: Memé Díaz. Ilustracións: Vinicius. Fotografía: Arquivo EP
