''Debí de ser uno de los primeros niños a los que les pusieron penicilina''

Antoloxía da memoria de Lugo. Remedios e medicina

Pito na man e porrón na mesiña (Ilustración: VINICIUS)

CANDO TIÑA meses sufrín unha bronconeumonía e xa o médico, don José Ramil, que aínda vive e ten 90 anos, o pai de Pablo Ramil, que é vicerreitor da universidade e de Eduardo Ramil, o director do Museo Arqueolóxico de Vilalba, aplicoume a penicilina e debín ser un dos primeiros nenos ao que lla puxeron. Tiveran que pedila a Londres e custou 99 pesos da época, un capitalazo.

Xosé Luis Novo Cazón / Vilalba

As menciñas practicamente non existían. Había nos primeiros momentos a cartilla que che aseguraba algún tipo de cousa. O tipo de medicina que eu recordo é a medicina popular. O que se fai cos nenos, por exemplo, cando tiñamos lombrigas, unha cousa que loxicamente hoxe non se dá pero que naquel momento era moi habitual. Cando che doía a barriga, dábanche fregas de augardente que che aliviaban moito. No barrio tamén había moita presenza de remedios porque estaba a meiga de Torbeo. Vivía fronte á nosa casa e aquilo funcionaba. Na miña casa non crían nela, non estaban por esa vía, pero eu recordo que ía moita xente. Ela dáballes herbas e outras cousas coas que conseguía moita sona, pois axudaba á xente; pero por outra, estaban os curas machacando que era meiga e que era do demo.

Lois Diéguez / Monforte de Lemos

En el mes de mayo de 1916, hubo una terrible epidemia de tifus en Mondoñedo, que comenzó en el Seminario y que causó numerosos muertos; entre ellos varios seminaristas y el notario don Basilio Verdía Tobía. Por iniciativa del médico José Cunqueiro Montenegro, se tomaron unas muestras del agua de la fuente para que fuesen analizadas en Madrid en el Instituto Nacional de Higiene de Alfonso XIII, cuyo director era D. Santiago Ramón y Cajal. El 18 de mayo de 1917, se dictaminó que el agua estaba poco contaminada, pero que no reunía las condiciones del R. D. de 1908 por presentar bacteri coli en 50 cc, y estreptococos en 10 cc. En el mes de junio del mismo año, la Fuente Vieja fue clausurada oficialmente porque el agua estaba contaminada. Las emanaciones de las cuadras de las viviendas colindantes, que los días de lluvia enturbiaban el agua, eran las principales causantes.

Andrés García Doural / Mondoñedo

Tamén debiamos ter vacina para a tifo porque os pozos estaban nos arredores das casas e tamén os cortellos do gando, e non moi distantes, e dicir, que o pozo podía estar conectado ás augas que viñan dos cortellos. Polo ano 20 houbo unha epidemia de tifo pero foi xeneral en Lugo.

Manuel Romay López / Ombreiro / Lugo

Estuve un mes en la cama y el médico nos dijo: «Esta niña va a padecer del corazón» y, efectivamente, así fue.

María Luisa Sánchez Álvarez / Monterroso

O San Braisiño é un bo avogado contras as afecións e doenzas da gorxa. Durante a misa é costume moi amiudado pendurar do pescozo da imaxe do santo barazas de seda, e arrodear o altar de velas acesas. Rematados os oficios relixiosos, cada romeiro recolle as barazas e velas colocadas por el. Estes obxectos son moi avahados para aplicar como menciña nas doenzas da gorxa. O amolado pon a baraza pelingada do pescozo, acende a vela do San Brais, pregándolle afervoadamente o curamento.

Xosé Estévez / Quiroga

Había unha planta que era moi frecuente que a tiveramos todos os veciños no tellado dun alpendre para as feridas pequenas ou as cortaduras.

José Antonio Labrada Losada / Pol

Cuando estábamos acatarrados nos ponían cataplasmas y nos daban vahos de eucalipto. Creo que la cataplasma la hacían con mostaza. Entonces íbamos con falda y calcetines, que ahora van con pantalones, y aún así había menos catarros.

Sara Armesto Pereiro / Monforte

Los catarros eran oficiales todos los inviernos. Recuerdo que ponía periódicos arrugados dentro del zapato para que absorbiesen la humedad, pero daba igual porque acababan empapados.

José Guerrero / Lugo

A mí me tienen dado muchos huevos crudos todos los días porque era bueno. Cuando estaba en la mili en La Coruña también tenía allí a mi madrina. Mi madre le daba los huevos a mi madrina para que me los diera y los comiera todos los días. Yo no podía comerlos todos los días y cuando tenía un rato, a lo mejor me comía cuatro o cinco seguidos.

Antonio Eugenio Castro González / Lugo

Lugo fue una de las provincias que no sufrió la más benigna primera oleada de la gripe, de la primavera de 1918, lo que contribuyó a inmunizar las zonas más afectadas, como Madrid y Extremadura. Así que la segunda y tercera ola se cebaron con provincias que antes se habían librado, como Lugo. Morían los jóvenes porque sus vigorosas autodefensas provocaban fatales reacciones. No había mascarillas, ni métodos preventivos ni se tapaban la boca.

Beatriz Echeverri / Lugo

A miña nai era quen puña as inxeccións en Meira. Tamén ían as nenas a curar as orellas dos buratos que lles fixeran para os pendentes.

Ramiro Martínez Carballosa / Meira

Polo corenta e pico houbo sarampelo. Na lareira quentaban auga no caldeiro da comida dos porcos. Despois, un por un, nunha tina metálica, bañábannos a todos. Secábannos e logo botábannos pós de talco. Poñíannos todos brancos. Pois así se curou o sarampelo.

José Manuel Pol Herbón / Adai / O Corgo

Amo este edificio que hoy es El Progreso. Aquí nacieron dos hijos míos. He visto trabajar tanto a los médicos, sobre todo a mi marido. Trabajar por las noches, atender un parto... Nunca se quejaba de estar sin dormir. ¡Cuánto amor ponía al enfermo, en este caso, a la enferma! Cuando le hicieron el homenaje, un mes antes de morirse, había ayudado a nacer a 30.000 lucenses, que ya es una ciudad entera.

Concepción Teijeiro Revilla / Lugo

Nos curaban con hierbas cuando teníamos catarros. Las hacía en bebidas mi abuela, que era la que sabía. También nos daban aceite de ricino, o miel para la tos y cataplasmas, aunque gracias a Dios nunca tuve nada grave.

Emilia Martínez Grela/ Camariñas

Cando alguén se mancaba, ou tiña unha mazadura, colliamos herbas para curar. Apañabamos árnica e facíanse panos que puñan onde estaba a ferida. Collíase en agosto co devecer da lúa. A árnica era moi boa para todo iso.

Adelina Fernández Ferreiro / Piñeira / A Fonsagrada

Antoloxía da Memoria de Lugo: El Progreso: luns, mércores e sábados.TeleLugo: martes, ás 22,00 horas. Reemisión diaria. Dirección: José de Cora. Imaxe: Memé Díaz. Ilustracións: Vinicius.

Comentarios