Científicos profanos

07/mar./14 - 23:31

COMO TODOS OS lectores e penso que como toda persoa que exceda os trinta anos, podería fritir a calquera coas miñas ‘batallitas’ sobre os tempos da escola. Enchería toda a sección e non só esta páxina e só estaría comezando, se ben é certo que estudiei todo o que había que estudar polo meu plan: dende a primeira clase de Primeiro de EXB nos Maristas con doña Sabina ata un seminario de doutoramento sobre literatura europea da profesora Franca Sinopoli (que agora que non nos oe ninguén direi que era insufríbel). Pero o máis interesante que podo dicir é que o feito de estudar moito non supuxo que estudase ben.

A miña querencia polas letras (literatura, historia, idiomas...) fixo que dende unha idade temperá rexeitase as ciencias, sobre todo aquelas máis relacionadas coa matemática. Era -aínda son-, un desleixado cos números. Sempre deixaba un paso atrás e as contas nunca saían. E pouco a pouco funme afastando de xeito estúpido. Agora, pasados por pouco os trinta, levo uns anos esforzándome en aprender o que debera ter aprendido hai vinte anos... Aínda que sempre nun plano teórico: sigo a ser un desastre para todo aquilo que non sexan operacións básicas.

As persoas coma min necesitamos un apoio para aprender de xeito autodidacta e moitas veces vén dos divulgadores. Na miña infancia lembro dous nomes sobre a ciencia: Carl Sagan e Isaac Asimov. De Sagan falaremos noutra ocasión. Asimov chega a esta columna coa súa ‘Historia y cronología de la ciencia y los descubrimientos’, desenterrada pola editorial Ariel despois de case que vintecinco anos nas librarías de vello. Polo camiño, Asimov converteuse nunha icona da ciencia ficción pola súa ‘Triloxía da Fundación’ e, se se tivese vendido mellor, podería terse convertido nunha icona da loita contra a sida, enfermidade que acabou coa súa vida ao ser contaxiado nunha transfusión sanguínea. Pero claro, el non xogaba ao baloncesto nin o seu alcume era Magic.

Teño que advertir aos lectores para evitar sorpresas pouco agradabeis: a palabra clave do título é «cronoloxía». Isto quere dicir que non estamos ante unha obra con estrutura narrativa, que recolla un fío en, poñamos por caso, Euclides e o siga ata Riemann, senón que se detén ano a ano (ou milenio a milenio, que o home tamén foi amodiño nalgún momento) e analiza as principais innovacións. Polo tanto, ten un aire de dicionario enciclopédico que pode chamar a súa atención.

Morta xa a época na que se lían guías telefónicas e dicionarios (en realidade o que «morreu» foron ambos os formatos de información, atropelados polo dixital), pode chamar a atención que lles recomende unha lectura sistemática dun libro que esencialmente pode asimilarse cunha enciclopedia por orde cronolóxica. En realidade, cada peza de Asimov é unha pequena obra mestra de síntese e claridade na exposición. En só dous ou tres parágrafos, o científico rusoamericano expón mesmo o problema máis complexo da matemática, como o último teorema de Fermat (resolto en 1995, a onde non chega o lapso temporal da obra) ou a conxetura de Goldbach, encantadora e improbada: «Todo número par maior que dous pode escribirse como suma de dous números primos». Sen chegar a este extremo, atopamos deliciosas explicacións de fenómenos tecnolóxicos cotiáns, como o uso da pechadura, e fitos na descuberta do mundo (polo europeo).

Poucos defectos se poden atopar na obra se un é un profano coma min. O máis evidente, o descuido de Ariel ao non procurar un editor da obra que se tivese encargado de poñela ao día con algunha nota a pé de páxina. Se se desexa afondar nos temas tratados hai obras moi completas republicadas recentemente, como a historia das matemáticas de Morris Kline ou o clásico en tres volumes de Reale e Antiseri. Pero, como diría Celso Emilio, hai algúns que non sabemos ren de xeometría e esquecemos a fórmula do binomio de Newton. Para nós está Asimov.