Carlos G. Reigosa: ''El marxismo fue absolutamente despectivo con los campesinos''

O Círculo de las Artes de Lugo recibe hoxe ao escritor e xornalista Carlos G. Reigosa (A Pastoriza, 1948), que presentará -acompañado de José de Cora, director xeral de El Progreso, e Manuel Bragado, director de Xerais- a súa nova novela, ‘A vitoria do perdedor’, que, sostén o autor, non é unha novela máis sobre a Guerra Civil e a posguerra.  

Reigosa ten claro de que quere falar cando fala de ‘A vitoria do perdedor’, por iso temos que chegar a un pacto telefónico para que non se faga el mesmo as preguntas: será deformación profesional. Licenciado en Xornalismo e Ciencias Políticas, ten dedicado a súa vida a partes desiguais.

Por que este non é outro libro máis sobre Guerra Civil española e a posguerra? Ademais, vostede xa ten publicado sobre estes temas.

A idea deste libro nace hai vinte anos e na súa orixe non tiña nada que ver coa Guerra Civil. Eu tiña a idea de facer algo sobre unha desas vilas galegas nas que nunca ocorre nada e de repente pasa unha persoa por ela, di cousas, fai cousas, aconsella cousas, e cando desaparece resulta que fai unha gran transformación desa vila. Durante moitos anos pensei que esa novela tiña que transcorrer no século XIII, porque é un espazo de tempo no que eu quero facer unha novela algún día. Pero logo empecei a pensar que non tiña sentido que o que ía contar ocorrise antes de que xurdisen as dúas Españas. Pois un día, as doce da noite, estaba vendo a televisión e pensei: «Pero que absurdo!». Realmente iso ocorriu nos anos 50 en Galicia, cando empeza o momento final das guerrillas.

Por que devece polo século XIII?

Eu buscaba un século onde a vida quedara como paralizada. Iso ocorre nos séculos VII, VIII, IX... nas vilas galegas. Poñamos por caso como sería Mondoñedo no século XIII. Interésame porque empezan os núcleos monásticos de saber, de cultura, que viven nunhas vilas das que se alimentan pero coas que non se relacionan. Nos próximos tres anos espero facer algo sobre isto.

Cal foi a súa estratexia para non mitificar como bos os guerrilleiros antifranquistas, do que se ten queixado respecto doutros autores e doutros libros?

Esa é unha parte moi complicada. Durante o franquismo, dicíase que todos os que estaban no monte eran uns bandoleiros e, despois do franquismo, dicíase que eran uns guerrilleiros. A miña postura é que no monte, entre os escapados, había de todo.

Titula ‘A vitoria do perdedor’. Que gaña o protagonista, Arcadio Macías, coa súa historia de vinganza?

O que eu quería facer era unha reflexión sobre a violencia, sobre o factor imparable da vinganza. Este home que o perdeu todo ten rabia e odio. Eu non, pero el si. É unha reflexión de como a violencia vaise alimentando da súa propia gasolina que é a vinganza. Este home ao final todo o que está facendo non ten nada que ver coas súas ideas políticas nin cos primeiros anarquistas de Chigaco, que foron todos condenados sendo inocentes e sendo pacifistas. Arcadio Macías ten aínda ideais, pero xa están todos manchados de sangue. E isto condiciona todo o que fai, todo o seu futuro e toda a súa falta de futuro. Pode ter vitorias, pero xa non pode ser inocente nunca máis.

Ten ideais e ten moitas dúdidas. Pasa o día dubidando.

E disparando! (risos). El ten un compromiso militar, de armas, non é un compromiso ideolóxico.Arcadio non ten ningunha vitoria, só ao final. Por iso tamén hai unha xeografía imaxinaria.

A acción tanto nos sitúa no inexistente Monlemos como no real Portomarín.

Hai un espazo imaxinario. É verdade que hai unha complicidade factual, porque evidentemente na memoria que teño de investigar ese tema hai peripecias. E si que houbo algunha reunión de guerrilleiros moi cerca de Monforte de Lemos no ano 1949, que acabou mal como no primeiro capítulo do libro.

Ademais de dubidar, Arcadio tamen se presenta como un guerrilleiro cuna certa cultura. Parece unha persoa lida citando a Marx ou a Bakunin.

Non hai que repasar máis o que eran os círculos anarquistas, sobre todo en Cataluña, que tiñan unha obsesión pola cultura, pero a cultura era só un cacho de cultura. Tiñan unha obsesión de aprender esperanto, de ler en público a Marx. Era unha cultura parcial, sectaria. As referencias culturais que ten Arcadio son poucas. Non lle preguntes por Kafka, que ese non estaba alí (risos).

Por iso hai moito de aforismo e de sentenza nos diálogos?

Bueno, eu creo que os galegos falan todos con aforismos. En Lugo, na pensión na que eu estaba, xogábamos a ver quen era capaz de dicir máis refráns sen repetir. A sentenciosidade é unha cousa moi galega. Moi natural.

Arcadio fala das brigadas internacionais e non quedan ben paradas.

As brigadas internacionais viñeron loitar pola libertade e atoparon unha guerra brutal, salvaxe, e nalgúns casos foron utilizados.Pero pola súa actuación poden ser perfectamente criticables.

Pola contra, hai unha defensa a ultranza do campesiñado e o seu papel na guerra e na posguerra. Hai algo aquí do propio narrador?

Si, inevitable. O marxismo foi absolutamente despectivo co campesiñado. E son os campesinos, os fillos dos campesinos os que acabaron sendo revolucionarios. Marx probablemente valorounos ben, pero errou na falta de aprecio, de atribuirlles un escaso valor revolucionario.

Como pode resolver a clase media, tal como vostede di, a crise que estamos vivindo?

Pode resolvela non desaparecendo, cando ganan 5.000 ou 2.500 euros ao mes. Cando non ganan nada ou ganan moi pouco deixan de ser clase media e non teñen poder adquisitivo.

Como gañar mil euros ou menos?

O outro día lin un artigo que me chamou a atención e que dicía que se falara con demasiado desprezo do mileurismo. E, claro, o mileurismo... se estás nunha sociedade na que unha persoa nova que empeza a traballar non ten que hipotecarse, os 1.000 euros poden ser factibles. Esas son carreiras que hai que facer para ter un obxectivo. Se non é así temos un problema, incluso de orde público.

Por que cre que os máis novos, que de por si xa len pouco, se resisten a xéneros como a novela histórica?

Non o sei. Habería que preguntarlles. Eu sei que esta é unha novela histórica que trata unha etapa histórica con personaxes de fición. Despois hai novelas nas que o protagonista é Felipe II. Por un lado póñenche un cacho de verdade e, por outro, un cacho de fición. Teño moi pouco respeto por ese tipo de novelas.

Como resumiría a súa traxectoria como escritor? E non me diga que o teñen que dicir os demais.

Un narrador é unha persoa que ten unha paixón e instrumentos para contar unha historia. Personalmente, cando acabo unha historia, pecho unha mirada sobre unha etapa, pero non quere dicir que non poida escribri 18 novelas sobre os escapados e estou seguro de que ningunha se parecerá a outra. Esta é unha remota idea que viña dando voltas; ademáis acordábame sempre de Mondoñedo: ahí hai 800 anos de historia. Cada vez que paso por Mondoñedo non estou seguro de que non esté pasando polo Mondoñedo de hai 800 anos.

Mondoñedo é unha desas vilas das que fala na que parece que o tempo non pasa, que non cambia nada.

Mondoñedo, nalgunhas novelas onde a cito, sempre me parece como o país da Bela Durminte. Onde todo quedou durmido durante centos de anos. pero é unha cidade que me atrae especialmente, sobre todo nos últimos anos. De seis anos para aquí ocorreu unha especie de estrano namoramento, de necesidade de que cada vez que vou por ahí, hei parar en Mondoñedo.

A xente pensa no pasado e ten medo do peor, doutro conflito bélico.

As guerras teñen un contexto favorable. Se agora me disexen que en Alemaña está Hitler e en Italia, Mussolini, pois vería un risco. Somos un país normaliño da Unión Europea; eu recorrín o mundo moitas veces, polo oficio, porque non me gusta viaxar.

Por que?

Non me gusta nada. Creo que cando tiven que coller tantos avións para Arxentina, Venezuela, e así.... E non tiña esa vocación de viaxar. Eu vou a Praga e sinto que estou na casa . Non entendo como os países europeos tardaron tanto en darse de conta de que eran iguais . As dúas dous guerras mundiais foron un absurdo. Sempre se estivo intentanto facer unha Europa a balazos e agora algún estase a dar conta de que xa está feita. A mentalidade que pode ter un checo ou un irlandes é a mesma. Refírome á cultura, á relixión, á política. É como o veciño do lado, só lle falta falar na mesma língua. Esa é a putada, que Europa non fale toda nunha mesma lingua.

É igual de optimista co periodismo que co futuro en xeral?

Si. Esta diarrea do gratuito que se está desenvolvendo con internet... iso vai rematar. É un enorme dolor agora, durará o que duré, pero rematará. Incluso, tirando para o kafkiano, os gabinetes terían que pagar aos medios de comunicación para lles publicaran as noticias. Como ves, son optimista.

Pode adiantar algo dos seus proxectos?

Podo adiantalo todo, pero non me gustaría, porque é unha historia con personaxes reais. A novela, todo o que o ocorre nela, menos os diálogos, porque eu non estiven alí... todo é real. Será a miña despedida do século XX, ao que non quero volver durante moitos anos porque cada vez me interesan máis temas que teñen que ver coas claves de como solucionar as cousas, como funcionan as relacións e o poder.

OS ADXECTIVOS cárgaos o demo, pero póñalle un ao momento histórico que estamos vivindo. Como xornalista.

Si son máis xornalista que escritor por horas dedicadas, porque o xornalismo comportouse como un saqueador de tempo. Son moitos anos de erguerse ás oito da mañá e chegar á casa as once da noite. Podía responder como xornalista, pero tería que dar unha explicación e iso é máis complicado de responder. Podo responder como escritor. Eu creo que este é un periodo de especial desconcerto porque non o esperabamos. E non había ninguen preparado para que viñese unha crise. Hai certa frustración intelectual, porque os intelectualuis, incluidos os economistas, non foron capaces de previla tampouco. E a explicación estámola dando a posteriori, e para ver isto non hai que ser moi listo.

Escoitamos que a clase media desaparece. De que nos valeron corenta anos de gañar en dereitos sociais, en liberdades... Resulta que todo era unha mentira.

Todas as crises as pagou a clase media. Aos ricos non os pillas e os pobres non teñeñ. Todos os estados van á clase media, co que a clase media debilítase enormemente. A clase media, nese debilitamento, ten que ser capaz de resolver o problema; eu teño esperanza nela.

(VERSIÓN ÍNTEGRA DA ENTREVISTA PUBLICADA NA EDICIÓN IMPRESA DE EL PROGRESO ESTE 13 DE MARZO)

Comentarios