COMO SEMPRE me prezo en dicir, eu non son un crítico, senón un lector compulsivo e por iso cualificado. A miña vida está ligada a libros, centos de libros: aquela versión (pouco) abreviada de ‘Moby Dick’, o ‘Ensayo sobre la ceguera’ en préstamo de Intercentros, aquela edición da poesía de Francisco de Quevedo, unha muller que lía a Akutagawa no metro de Londres, a enorme libraría de segunda man Strand e o diluvio tras visitala, Tony Judt lido en catalán durante unhas vacacións en Barcelona, aprender francés con Jabes, italiano con Quasimodo e (pouco) provenzal con Arnaut Daniel. E os libros invadíndoo todo coma se a miña vida fose a «casa tomada» do conto de Cortázar.
A vida lectora de Alberto Manguel, relatada na inimitábel ‘Una historia de la lectura’ que traio aquí nesta semana pola súa reedición (por fin) en tapa branda e libro de peto na editorial Alianza, ten moitos paralelismos con isto que veño de relatar. En realidade, Manguel escribiu a un tempo a súa autobiografía intelectual, a miña e a de milleiros de persoas que pasan a vida pegadas ás páxinas dun libro. A fortuna do autor foi ser fillo do embaixador de Arxentina en Israel, ser lector de Jorge Luis Borges cando a cegueira xa era compañeira inseparábel do xenial Georgie e poder percorrer o mundo lendo e traballando para editoriais, algo que a tal momento se antolla imposíbel a menos que un sexa, por exemplo, enchufado en Planeta ou Gallimard. E ao mellor nin así.
Cando camiñamos cara o vixésimo aniversario da súa publicación, ‘Una historia de la lectura’ vai dereita a converterse nun clásico, un dos mellores libros existentes sobre outros libros e o propio acto da lectura. Manguel é quen de acoplar nunha soa obra a historia sentimental á que vimos de facer referencia e a historia real da lectura, dende o Crecente Fértil e a escritura cuneiforme ata onte mesmo, no momento no que semellaba que as pantallas ían comezar a devorar ao papel. E digo ata onte porque a explosión do libro electrónico e a tableta non puido ser prevista por ninguén, tampouco por alguén tan avisado como Manguel, e bótase a faltar, coma único defecto, unha actualización dos argumentos defensivos en favor da lectura tradicional.
Unha das cousas que máis puiden gozar da obra é a capacidade do autor para transmitir múltiples perspectivas: a do mesmo autor como lector, ás veces intérprete público da súa obra; o tradutor como lector; o lector crítico e o lector inocente... Manguel transitou por todas estas fases e contaxia o seu entusiasmo en todas elas. Non é o único contaxioso: tamén está a erudición desbordante, que nos leva a seguir a historia dun dos maiores ladróns de libros da historia (o Conde Libri, un aristócrata como non había logo); as vicisitudes da lectura no Xapón que provocaron o nacemento do ‘monogatari’, as primeiras novelas do mundo, por desgracia case que descoñecidas en España, ou a capacidade narrativa das imaxes, que os meus alumnos de Arte, no seu momento, puideron aprender grazas ás Biblias dos Pobres.
A lectura paciente desta obra deixa un sabor estraño: nunca houbo tantas posibilidades para a lectura (analfabetismo case que erradicado, hábitos consolidados en materiais e formas -convén lembrar que a lectura en silencio e cousa de hai catro días e a imprenta cousa de dous-) e dá a impresión de que nunca se leu menos... ou peor. Adoptar a postura dos apocalípticos non semella ser algo moi construtivo, pero o feito é que non hai moitos «grandes éxitos» nesta historia da lectura e que fenómenos como a lectura privada parecen estar en franco declive, esmagados por formas de entretemento máis excitantes ou liberadoras de adrenalina.
Malia todo, o apocalipse non é total: hai espacio para integrarse, para ver de día en día a persoas cun libro na man, ao mellor un libro que un xa leu e mesmo gozou, para pensar que nas tabletas e arquivos piratas ao lado de Henning Mankell está Homero. Para achegarse ás lecturas que construíron a nosa civilización.
Alberto Manguel
Editorial Alianza
Páxinas 584 Prezo 24 €
