Os labregos

Non quedan vacas, nin cochos, nin galiñas en Pasad Prokovsk. A maioría morreu na guerra, os sobrevivintes tiveron que sacrificalos.
Unha muller ao carón dunha fogata en Pasad Prokovsk. MARCOS MÉNDEZ
photo_camera Unha muller ao carón dunha fogata en Pasad Prokovsk. MARCOS MÉNDEZ

Pasad Prokovsk é unha vila a uns 30 quilómetros ao norte de Jerson. Fórmana casas de cemento e madeira espalladas por quilómetros nunha chaira. As rúas son máis ben corredoiras de terra, agás un par delas que están asfaltadas. As casas e as granxas non é que foran pobres, hainas máis grandes, outras máis cativas; con máis ou menos finca e cuadras, hortas e invernadoiros. Todo isto é unha imaxe mental, porque o que queda agora son paredes sen teitos e casas cubertas con plásticos azuis: son as que salvaron algo das duras batallas. A vila tiña arredor de 3.000 habitantes antes da guerra, a poboación do concello de Becerreá, pero concentrada nun só nucleo urbán. Durante meses foi zona cero, é dicir, o lugar de contacto entre rusos e ucraínos, o inferno. Hoxe quedan 300 veciños que intentan reconstruír o pouco que lles quedou. As rúas, corredoiras, de Pasad Prokovsk foron testemuñas das loitas home a home entre os dous bandos; pero antes xa fora bombardeada e case borrada do mapa. Tiña un local social enorme, con teatro; unha escola de tres andares, varias gasolineiras, tendas... Hoxe eses edificios son só cascallos. Aquí a xente vive –vivían– do que lle dá a terra, tomates, xudías e pementos.

Viacheslav Gavrilenko conduce un diminuto tractor co que está a facer regos na súa leira, a levantar po máis ben. Párao para atendernos. Dá unha patada na terra que levanta unha nube de po como cando pateas a area na praia. "Todo está seco. Para cultivarmos precisamos de auga, pero os pozos están secos". Lévamos até un deles para amosárnolo. Tres metros por tres, dinos mentres levanta a lousa que o tapa, non ten case auga, a xusta para vérmonos a nós mesmos como se dun espello se tratase, aló, no fondo. "Os rusos destruíron as canalizacións. Para beber os voluntarios tráennos garrafas de auga, pero isto non dá para a terra". A casa e o taller de Viacheslav están destruídos, nos baixos das paredes hai coma petróleo, seco. "Usaron isto", dinos amosándonos un proxectil. É de fósforo branco, un proxectil que xera unha choiva como de lumes de artificio que queiman todo o que tocan, a terra, os animais, a casa e o taller onde Viacheslav reparaba coches.

Non quedan vacas, nin cochos, nin galiñas en Pasad Prokovsk. A maioría morreu durante a guerra, os que sobreviviron tiveron que sacrificalos para teren algo que comer e para dárenlles aos soldados. Cada semana regresa algunha familia que intenta reconstruír a súa casa, a súa vida. Hai que andarse con ollo. Desminaron boa parte da vila, unhas marcas no chan indican por onde pasaron os artificieiros, pero aínda queda moito por eliminar. Hai proxectís por todas partes, e ninguén sabe cantos quedan aínda sen estourar polos camiños e fincas. Nesta mesma rexión de Jerson o venres un coche pasou por riba dunha, dúas persoas morreron e dúas quedaron malferidas. O xoves foi un tractor, outro día un labrego que atopou un e morreu ao collelo; estas noticias acontecen a diario aquí por máis que as autoridades avisen de que non se debe andar por fóra dos camiños marcados nin tocar ningún obxecto extrano.

Ao pé do que antes era a escola hai un grupo de catro mulleres, están sentadas ao carón de varias montañas de leña. Andrii explícalles que son un xornalista de España, falan de min entre risas, Andrii non me traduce, só di que bromean. Pregúntolles que fan alí, dinme rindo a esgalla se lles quero comprar leña, que diso é do único que hai dabondo na vila. É unha broma, dime Andrii, cada persoa pode levar até 200 quilos de madeira de balde, elas están alí para pesala. Non paran de facer chistes –que por suposto non entendo– e de rir. Dígolle ao meu compañeiro que lles pregunte como fan para ter tan bo humor con todo o que as rodea. As catro míranme, non fai falla dicir nada: "Xornalista español, e que queres que fagamos?". Leo nas súas olladas.

Seguimos andando pola vila. Oleksandra e outra muller están a limpar unha finca. Amorean herba seca en pequenas montañas e préndenlles lume. Oleksandra dá con algo co seu sacho, agáchase e recolle un trozo de mísil, recoñécense ben polos regos finiños que teñen, son como un trozo de pana pero en metal groso e oxidado. "Olla, aquí deberiamos cultivar tomates, isto é o que nos dá agora a terra".

Toda esta crónica pode resumirse nunha frase de Viacheslav Gupalo –outro Viacheslav, este é o marido de Oleksandra–: "Antes tiñamos ben pouco, adoitabamos queixarnos, agora temos saudade de como viviamos daquela".

Comentarios