Son as 8.19 da mañá do sábado 29 de abril. Agora mesmo tiña que estar espertando nun cómodo hotel de Cracovia, almorzar rico e poñerme a escribir, sen présa, este último artigo desta volta e o manifesto do Colexio de Xornalistas, que este ano me tocou e que leva días zurrándome na cabeza por mor da responsabilidade. En lugar de todo iso, acabo de acordar un hoteliño de Vinistia, onde chegamos hai tan só unhas horas e en 7 minutos teño que encontrarme con Andrii na porta para continuarmos a viaxe cara Leopolis e alí coller o bus que me leve a Cracovia para non perder os voos de mañá –se todo sae ben, ando esteades a ler isto eu estarei a cruzar o ceo europeo cara a casa–.
Por que lles conto todo isto? Porque a que onte ía ser unha xornada de viaxe tranquila entre Kiev e Leopolis converteuse nunha dura xornada de traballo e estrada. Uman, unha localidade duns 85.000 habitantes no medio do país fora atacada a madrugada anterior. O que sabiamos a primeira hora da mañá de onte non facía presaxiar nada bo, así que decidimos desviar o noso camiño e tirar para Uman. A imaxe cando te vas achegando a un lugar atacado é case sempre a mesma: ringleiras de coches de bombeiros e ambulancias, xente a cargar bolsas andando sen saber ben cara onde, outros cubertos con mantas e atendidos polas ducias de voluntarios que en horas xa montaron varias tendas de campaña e unha cociña voante para ter sempre algo quente para os afectados, os traballadores dos servizos de emerxencias e tamén para nós, para os xornalistas. No ataque morreron 23 persoas, 4 nenos entre elas. Aínda poden ser máis, había apartamentos aos que aínda non chegaran os bombeiros. Segundo Putin "deron no branco". Entre directo e directo percorremos os arredores. A uns 500 metros había un antigo cuartel do exército, este era o obxectivo, pensei, o cuartel levaba anos pechado, o novo está na entrada da cidade, de feito entramos e non había nada que fixera indicar que houbera ningún tipo de movemento de persoas alí en moito tempo. Unha vez máis, os mísiles rusos foron matar homes, mulleres e nenos inocentes a propósito. Non é que me sorprenda, son casi 10 meses cubrindo esta guerra e vendo o mesmo día tras día. Un barrio residencial, a máis de 400 kilómetros da fronte máis cercana, dunha cidade tranquila, centro de peregrinaxe de xudeos ortodoxos –sí, Putin é o que chama ao xudeo Zelenski nazi–. Segundo a Onu van case 9.000 civís mortos nesta guerra, pero recoñece que a cifra real ha ser moito maior, só en Mariupol calcúlanse 20.000 mortos, tardaremos en sabelo. O exército ucraíno fala de case 200.000 soldados rusos eliminados, algúns analistas cifran na metade a dos militares ucraínos caídos. A cada un deses números póñanlle nome e apelidos, pai, nai, irmáns, fillos, avós amigos.... a dor é incalculábel.
(Peta Andrii na porta, marchamos que temos que marchar)
13.49 horas. Chegamos a Leopolis, despois de 550 kilómetros de estrada –non autoestrada nin un só tramo de autovía– cunha multa de 300 grivnas, algo menos de 10 euros, por case dobrar o límite de velocidade nun treito.
O xoves asistín a unha estrea, a do documental Félix. Félix era un rapaz de 26 anos, amante da música e dos animais. Quería ser director de cine, era especialista en gravar con drons. Precisamente por iso traballaba no exército como piloto de drons cando comezou a invasión. Ao pouco de comezar a guerra Félix morreu no Donbas. Os seus amigos –o meu compañeiro Andrii entre eles– fixéronlle unha película como homenaxe á súa vida. A película, narrada polos seus familiares, compañeiros de unidade e amigos estaba, claro, en ucraniano, eu non entendín palabra, pero non deixei de chorar dende o minuto 1. A sala estaba ateigada de familiares e amigos, moitos militares. Case se podían escoitar caer as bágoas polas meixelas de todos e todas. Toda esa xente –calculo que algo máis de 200 persoas– botaba en falta ao rapaz. Agora facede o cálculo cos números de máis arriba. A dor que será diariamente esta (merda) de guerra e incalculábel. Nós vimos contar os feitos, ás veces tentar trasladar esa dor para que se entenda mellor o que pasa, os números son fríos, os sentimentos moven conciencias. O noso traballo está a medio camiño entre esa matemática e trasladar o sentimento. Eu non sei se fun quen de telo conseguido nestes meses, só agardo que quen me lera puidera terse feito unha pequena idea do que aquí está a pasar, do que aquí está a sentir a xente.
En 30 minutos monto nun bus dirección Cracovia. Logo a casa. Non sei se hei voltar; algún proxecto hai, pero polo momento nada é seguro.
Personalmente esta guerra deume moitas alegrías, e non sabedes o difícil que é durmir con iso. Por favor, non mo teñades en conta. Deixo Ucraína unha vez máis. Deixo atrás amigos, deixo atrás imaxes, olores, sons que xa non se me han borrar nunca do corazón. Deixo moita dor, unha dor que haberá que asumir e aprender a vivir con ela. Tamén marcho feliz, por ter intentado facer un bo traballo, e porque algúns consideran que así foi. Marcho agradecido ao pobo ucraíno, e aos que confiaron en min para contalo. Non sei se me deixarán subir no avión con tanto que levo conmigo... En fin, remato con estas liñas unha etapa máis. A guerra continúa. O artigo de que xa rematou é o que máis gañas teño de escribir, pero non ha ser pronto. Mentres a vida continúa, coas súas cousas boas e malas, só espero non ter que ser testemuña de tanta dor nunca máis.
