O presidente da Real Academia Galega (RAG), Víctor Freixanes, renovou o seu mandato á fronte da institución cunha chamada á responsabilidade dos poderes públicos e a sociedade ante a situación do idioma entre os mozos, especialmente polos desequilibrios de competencia e coñecemento detectados nas contornas urbanas: "Algo está a fallar, non miremos para outro lado".
A Academia deu a coñecer esta mesma semana o resultado dun rigoroso e profundo estudo sociolingüístico no que se analiza o grao de competencia en galego e en castelán co que o alumnado termina os seus estudos no ensino secundario obrigatoria.
O informe reflicte un acusado desequilibrio, especialmente nas contornas urbanas. A pesar de que o alumnado galegofalante mostra un dominio similar en ambos idiomas, máis do 35 por cento dos estudantes castelanfalantes presentan unha escasa competencia no idioma propio de Galicia.
Do mesmo xeito, o documento constata a maioría de uso do castelán entre os mozos, posto que case o 70 por cento dos participantes responderon que falan única ou preferentemente neste idioma fronte a un 30 por cento que se comunica en galego de forma prioritaria.
Nunha entrevista concedida a Europa Press, o escritor e docente reivindicou o papel exercido pola Academia para, a través deste tipo de investigacións e estudos, "chamar a atención" sobre "aqueles aspectos que deben ser reforzados". Pola contra, lembrou que a institución "realiza propostas" na medida das súas posibilidades, pero a execución das medidas "depende da iniciativa civil e da iniciativa política".
"Hai un universo de persoas e institucións que teñen que comprometerse, a lingua é algo de todos", advertiu, para matizar que a potestade para regular a política ling~ística do territorio está nas mans do Goberno galego. "Creo que hai que facer unha reflexión, que algo non estamos a facer ben", considerou respecto diso.
O decreto non cumpre
O presidente da Academia insiste en que as cifras evidencian unha realidade moi clara: que boa parte dos "futuros cidadáns galegos" sae do sistema educativo sen competencia en ambos os idiomas e "sobre todo nos ámbitos urbanos".
Neste sentido, instou a non mirar "para outro lado" ante a evidencia de que as formulacións unánimes plasmadas na Lei de Normalización Lingüística "non se cumpren" na actualidade coa normativa e o modelo implantado pola Xunta nos centros de ensino.
Outro dos membros do seu equipo e un dos impulsores do estudo, o académico Henrique Monteagudo, tamén advertiu esta semana de que o cambio na lexislación realizado polo Goberno de Alberto Núñez Feijóo, coa implantación do sistema plurilingüístico desde 2010 e a supresión da discriminación positiva do galego nos centros, acentuou aínda máis ese desequilibrio a favor do castelán.
Freixanes sinalou que "moitos pais denuncian" en zonas como Ames, Brión ou Bertamiráns que os seus fillos volven da escola "falando en castelán" e que "deixan de falar galego", a pesar de ser a lingua coa que foron educados na casa e coa que os seus proxenitores se comunican con eles.
"Algo está a pasar e iso ocorre e está documentado. O que sobran son estudos, non só da Academia, tamén as universidades, o Consello da Cultura Galega...", insistiu.
Novos espazos
O presidente da RAG mostrouse disposto a afrontar o reto de ilusionar e conectar ás novas xeracións co idioma e explicou que para iso será necesario levar a lingua aos novos formatos, á tecnoloxía e a aqueles espazos nos que os mozos interactúan e socializan.
É por iso que a Academia potenciará as iniciativas e a actividade relacionada coas redes e o audiovisual, "dando cancha e escaparate aos novos creadores" e situándose como plataforma de dinamización "pensando nesas novas xeracións".
"Eu son un comunicador e entendo moito o significado desa actividade. Por iso estivemos a traballar moito na renovación da web, a incorporación nas novas tecnoloxías, os novos creadores... seguiremos e continuaremos aí", explicou.
Estas son algunhas das liñas de acción que se propón para o próximos catro anos, cun novo equipo maioritariamente feminino e que recibiu un "amplo" apoio do pleno da institución. Esta comisión executiva está conformada por Margarita Ledo Andión como secretaria; Fina Casalderrey na tesouraría; Marilar Aleixandre no posto de arquiveira-bibliotecaria e Henrique Monteagudo na vicesecretaría.
"Se acepto continuar catro anos máis, ou presentarme, é porque percibo o apoio dos compañeiros. Se non, non o faría. Unha vez sentín ese apoio, porque falei con eles, acordei presentarme con este equipo, que recibiu un apoio da institución amplo. E continuaremos desenvolvendo as cousas que estivemos a construír. Catro anos pasan moi rápido e moitas cousas que querías facer... pois descobres que teñen o seu ritmo", resolveu.
Propostas para a sociedade
Estes proxectos deben pasar tanto polo ámbito da creación como por "as novas linguaxes", como evidencian as "moitas consultas" que chegan á institución de familias que preguntan por propostas para os seus fillos, materiais ou alternativas de lecer en lingua galega.
"Afortunadamente hoxe avanzamos moitísimo", sinalou, grazas a unha calidade da edición "moi grande" na escrita, pero tamén con material audiovisual e outras propostas, como debuxos animados, películas ou publicidade, nas que aínda hai que incidir.
Outro ámbito de acción debe ser o estudo e a comunicación, sobre todo co obxectivo de que a lingua "estea presente na cultura do século XXI" e nun contexto mundial marcado pola globalización.
"Non improvisamos, nin emitimos opinións porque se nos ocorren. Leva tempo de traballo e esa dimensión científica ten que potenciarse", engadiu, ben "con recursos propios" ou "unir esforzos" con outras entidades como a universidade, o ILG ou o Consello da Cultura, entre outras.
Ao mesmo tempo, a Academia debe manter a súa "responsabilidade de servizo", a través do papel do dicionario, departamentos como o de lexicografía, toponimia, e o gran obxectivo da gramática, un "compromiso histórico" e unha iniciativa "moi ambiciosa" que esperan poder presentar neste novo período.
Ir "subindo a escaleira"
Tamén recoñece a importancia de lograr unha mellora no financiamento e os recursos da entidade, que "todos os anos" atópase "petando nas portas das institucións públicas" ou fundacións e entidades privadas para "pedir apoios e financiar proxectos".
"Por unha banda necesita un mínimo para poder desenvolver a súa actividade con dignidade, e por outra, para proxectos de investigación, estudos de campo que necesitan recursos económicos", explicou.
Freixanes insistiu que a Academia galega está "moi por baixo" en termos económicos que os seus equivalentes en Cataluña e Euskadi, o que lles obriga a estar en "conversación permanente" coa Xunta.
"Hai cousas que si imos avanzando. Hai que ir subindo a escaleira. Comprendo que non se arranxe da noite para a mañá, que hai prioridades... pero sempre teño esa esperanza", sinalou.
