"A poesía é unha substancia imposible de controlar"

"A estas alturas podo dicir que cumprín o meu soño de ser P.P.", di Alberto Avendaño antes de facer unha pausa e resolver: "Poeta Profesional". Membro de Rompente, xornalista destacado en EE UU, gañador de tres premios Emmy, prepara con Reixa e Romón a súa xira de outono
Alberto Avendaño cos poemarios 'Pandemia' e 'Que hostia din os rumorosos'. JOSÉ LUIZ OUBIÑA
photo_camera Alberto Avendaño cos poemarios 'Pandemia' e 'Que hostia din os rumorosos'. JOSÉ LUIZ OUBIÑA

"Somos tres tipos que nun momento dado tivemos a intuición de que o cambio a través da arte era posible. E quixemos rachar co monónoto fungar". Así resume Alberto Avendaño (Vigo, 1957) o que foi, o que é, o colectivo poético Rompente. Afincado en Vilagarcía tras volver de Estados Unidos, país no que viviu case 30 anos e foi xornalista destacado da comunidade latina (director de El Tiempo Latino, cabeceira que acabou mercando The Washington Post, correspondente na Casa Branca da Asociación Nacional de Prensa Hispana e gañador de tres premios Emmy), o escritor retomou este ano xunto con Antón Reixa e Manuel Romón o seu "artefacto poético" conxunto, nacido orixinalmente en 1975, para publicar coa editorial Elvira o volume Que hostia din os rumorosos? Tras a serie de presentacións que fixeron no verán preparan unha xira de oito recitais para o outono. Unha data que xa teñen pechada é a do 20 de outubro en Vilagarcía.

"Rompente non fai poesía", ten dito. Que fai logo?
Rompente fixo sempre intervención poética, intervención artística na realidade que lle tocou vivir. Iso ten que ver coa consciencia de querer ir máis alá co artefacto literario, que diría Manuel Antonio. Ten que ver coa acción, coa maneira de facer as cousas. E significa certo distanciamento do poder da palabra. Eu podo facer un poema agora mesmo para ti dicindo: "Os teus ollos na noite albiscan o que hai detrás da liña que se perde no horizonte". Moi bonito? Unha merda. Sen embargo, todo dios escribe así. Do que se trata é de converterse logo non nun terrorista, que é unha palabra que non me gusta nada, pero si nun disruptor da realidade poética. E isto dicho o que dos tres sexa probablemente o máis lírico.

Porque entre vostedes tres hai bastante diferenzas.
Somos moi diferentes, si. Reixa é máis sentimental e Romón máis conceptual, por exemplo. Pero compartimos unha actitude literaria que nos diferenza do estándar do poeta ao uso. Os tres entendemos a produción poética como un acto de intervención, onde o obxectivo é unha comunicación afastada da comprensión ao cento por cento. De feito, eu nin sequera creo que iso exista. E estamos notando neste regreso que á xente lle interesa non entender. É importante non entender. É importante estar diante dun ghicho berrándoche poemas á cara e ser consciente de que está pasando algo, pero non acabar de entender o que. E esta sensación que acabo de definir, que penso que é a mesma que a do amor, como poeta e como membro de Rompente é a que quero que a xente teña.

Poeta, membro de Rompente e máximo responsable da súa volta 40 anos despois. Segundo din, foi a súa volta a Galicia a que condicionou a reunión.
Iso é o que din eles. Reixa penso que foi o primeiro que o dixo nunha entrevista: se Alberto volvía tiña que volver Rompente. Ten sentido. Aínda que non teñamos nada que ver entre nós, nin literariamente nin esteticamente, necesitámonos para impulsar a nosa creatividade. Menchu Lamas e Antón Patiño sábeno ben, son testemuñas dos nosos encontronazos, debates e neuras. Únenos esa procura da anomalía constante. E ese pegamento é moi forte. Tanto que ás veces penso que esa necesidade de literatura que temos foi o que nos mantivo vivos. Alguén mo dicía o outro día moi claro: hai unha maxia que só se crea cando estades os tres xuntos.

O sistema non existe. O sistema es ti. A sociedade está chea de estruturas e ti tes que xogar con elas. Pódese ser un poeta 'outsider' cunha carreira de certo éxito? Pois mira, si

Son moi diferentes entre vostedes. E son moi diferentes aos mozos que eran hai 40 anos? Que pensarían aqueles rapaces do que fan vostedes agora? Gustaríalles?
Seguramente farían bastantes bromas á nosa costa. Algo de burla, seguro. 'Mira estes vellos...'. Pero penso que tamén estarían contentos de ver que houbo unha evolución poética real e que seguimos facendo literatura. Penso que lles gustaría saber que seguimos pensando que a poesía ten futuro e que é unha substancia imposible de controlar. E iso é o máis bonito que se pode dicir de calquera arte, que sexa incontrolable. De feito, os críticos literarios sempre tiveron moitos problemas con nós. Non saben onde colocarnos. Pero aquí estamos. A pesar de ternos ubicado con grupos cos que non temos nada que ver, a pesar dun certo desprezo. Se agora volvemos é tamén para que moitos teñan que volver sobre nós ao seu pesar.

Así que máis que un exercicio de nostalxia isto é un exercicio de xustiza?
Tampouco. Simplemente estamos os tres vivos e iso é unha gloria porque perdemos moitos amigos polo camiño. Cando me convirto nun emigrante retornado mirámonos as caras, lémonos os textos empezamos a insultarnos e decatámonos de que todo estaba tal como había 40 anos. Isto non é un regreso, é unha continuidade literaria. Porque somos poetas. Alguén diría, 'bueno, pero usted es periodista...'. Non, eu son poeta. Todo o demais é certo, pero o que son é poeta. Non escribo novela nin fago debuxos, invento poemas. Aínda que sexan poemas diferentes aos de hai 40 anos porque son un home diferente.

Escritor y Periodista Alberto Avendaño_TVG_Tiempo Latino y Washington PostXa non se poden facer aquelas performances nas que saltaban por un aro, por exemplo.
Fisicamente está claro que hai cousas que non podemos facer (ri). Pero penso que somos mellores poetas. Si, somos mellores.

E non hai un paradoxo en que no mesmo manual de literatura galega no que figure Que din os rumorosos, de Eduardo Pondal, figure tamén Que hostia din os rumorosos?, de Rompente?
Así é como ten que ser. Por moito que os estamentos culturais se poñan nerviosos. Non hai paradoxo ningún: cada un é fillo do seu tempo. Hoxe non se lle pode seguir cantando aos rumorosos. A xente ten que sentirse retada pola poesía do seu tempo. Esa é a súa función.

Tampouco hai paradoxo en que o poeta outsider traballase no Washington Post, fose corresponsal na Casa Branca e gañase tres premios Emmy?
É que eu son moi académico e moi institucionalista!

Pódese logo pretender estar fóra do sistema e dentro ao mesmo tempo?
Aquí estou eu! Mira, o sistema non existe. O sistema es ti. A sociedade está chea de estruturas e ti tes que xogar con elas. O fundamental é como o ser humano manexa as súas realidades, que case sempre son moitas. Podo ser poeta outsider tendo unha carreira profesional de certo éxito? Pois mira, si. Pero esa carreira é tamén a dun emigrante nun país estranxeiro, algo que é unha putada da hostia sempre, un ghicho de Vigo que se preguntaba 20 veces ao día que facía alí, que comezou gañando seis dólares a hora nunha librería e que acabou sendo lector de Lingua e Literatura española na Universidade Johns Hopkins rodeado de premios Nobel. Todo iso, todo, son eu.

Dende que está en Vilagarcía, ademais do libro de Rompente, tamén publicou Pandemia. Poem(a)s. Ese traballo ten algunha conexión co outro?
Ningunha. Este é un libro bilingüe, con poemas en inglés e en español, máis ou menos intimistas, que me autoeditei a través de Létrame para poder vendelo en Amazon nos Estados Unidos. E xa van como 800 exemplares.

Comentarios