A matanza do bicho

San Martiño é sempre unha época que trae recordos e leva a un ata a máis profunda tradición galega

Un dendrocopos xunto a un porco morto. WIKIMEDIA COMMONS
photo_camera Un dendrocopos xunto a un porco morto. WIKIMEDIA COMMONS

Co chan mollado pola xeada empeza unha rutina do sangue que me leva a cuestionarme o valioso dunha ponte tan preto do Nadal. Decisión unánime recollida nun día de lecer para a prole, mais non lle atopo a satisfacción ao conto. Puxen uns "calcetís"dos normais, deses de par abandonado. Custoume convencer á dona de que deixara de xogar á alegría da vida, e máis nun día de tanto traballo.

Unha sensación de non ter durmido ben, acompañada por unha hora de viaxe cara o profundo do silicio lucense, retiro de tradición inamovible como falar do prezo dos xatos nun enterro. Un café torrado coas contras da cociña cubertas polo bao, cunha mirada de rapaz nos torrentes dunha testa vella. De media de idade que rondaba o luto, eu non quería almorzo, nin funda, nin catiuscas; quería que o cocho calase sen saber que ía morrer. Pois foi como o saber facer se despegou dunha mañá inofensiva, camiño á caldeira duns porcos famentos pola última cea. “Xa logo está”, apostillaba meu avó cun mirar por encima da corte que cuidou vacas de carne máis de 60 anos, pero xa non, o cáncer. E estaba.


Matanza do porco. MANUEL PAZ DE LEMA


Con cinco vivina tirado nun oco que empregaba Quis para durmir. En cabeza de ningún home da Fonsagrada se vira que un matachín tivera a poucos metros un can esbabellado polo correoso da carne, ou inquedo de orellas co ruxir da caza, mais non era o caso do "cuzo", o caso era a morte e ben o sabía, que xa hai anos levou tamén ao meu palleiro.Un rapaz suxeita unha das patas dun cocho. FEDERICO GARCÍA MAINAR

Aos 10 quixen raspar no pelo cun coitelo máis grande que o meu radio, para facer "algo”, sempre pensei que me tocaría esperar, xa que daquelas igual eramos 12 obreiros para 5 cochos, hoxe a historia é diferente: "boa falta facemos os que estamos, falta tamén Alberto do Rebulín, ben sabes". Xa, ben sei; ben sei da morte.

Voltei á reflexión con 13, cando só era o rapaz de Lugo que non lle pintaba nada aló. Sempre me sentín así, que non pintaba. Mais é certo, non vale a pena explicar o tormento de ver un cocho tras outro desfilar nun camiño de palla chea de purín, preso dun lazo de metal cunha pinza de barrica que serve para tensalo e aviarlle o fuciño, dunhas terminacións nerviosas que non comprenden que a mao que lle deu de comer sexa o brazo executor, berro da dor e o pánico. Medo que tes que escoitar ben veces sen atreverte a mirar ao principio, disimulado detrás dunha viga xusto cando o coitelo curvo —“así vai directo, se para e corta a gorxa foi tomar polo carallo a carne”—, se desliza polo texido do pescozo ata provocar a escisión da iugular. Sete segundos se é bon matachín; 30, un minuto ou dous se lle “bica” a gorxa.

“Ai, eu como Mario vinche matar pouca xente eh, chegaba y no fallaba una”, e volta ó lamento vexetativo de que non somos abondos para comer a mellor carne de Galicia durante 365 días, ciclo, como o laio do animal. A Mario tamén o matou o bicho, como lle chama miña avoa. Amarrouno un carnaval de febreiro e non lle deixou ver as noites do verán; era bon matachín.

Enterramos ao patrón da casa Vilerín no nicho familiar o 28 do novembro pasado, nun paseo do velatorio ao cemiterio que me recordou ao que leva unha estructura animal vacía de órganos cara a cociña vella, para partir ao día seguinte. El xa iba oco tamén.


Transporte dun cocho morto. HOTEL CASA ROSALÍA


Foi o bicho quen o levaba matando había 3 anos. De poucas visitas e promesas que nunca se cumpren: "É que teño que ir á casa dos de Andrés ese día, e aínda teño outra o domingo": resposta do cura ou do matador. Mais grazas aos que quixeron comer a carne o resto do ano, por chorar na feira de gando que se converteu o enterro de meu avó. Eu funlle chorar só logo da misa ao campo santo, alí onde a outros que o querían lles doeu moito ter que lamer no plato que se comeu; porque na miña casa os cochos non se criaron sós, nin na miña nin na de ninguén.

Con 16 agarrei o rabo curvo dun eterno retorno e empuxeino cara alfombra vermella dos masacrados, grazas ao tino dun lazo que gangrenaba a cachola do animal, meu pai tiraba con máis xeito: "pouco a pouco, deixao vir", o resto dos vellos miraban. Daquelas xa eramos cinco xuíces para dous presos.

"Moito tira este rapaz eh Jose Manuel", díxome un dos sabios, mentres eu me embravecía máis porque todo iso acabara, que o trauma fora máis curto para mín que o fechar de ollos para o cocho, número morte do San Martiño, enxebre. Cunha horda discutindo pola plata ou o plomo, eu quitáballe o sentido á racionalidade amarrando unha testa diferente a miña polas orellas. Mario clavou rápido e preciso. O que era caos converteuse na harmonía dun fluido recorrendo todos os ocos  cara o vacío dunha estructura eucariota. O berro pasou a murmuro afogado polo sangue.


Porco morto. DISELGRAF


Líquido mouro que fuxía dunha boca sedada nunha cama terminal, eu aferreime á man do home e biqueille a fronte, porque só quería que descansase dunha vez. Nunca lle tiven cariño, nin a ese animal nin a outro, porque nunca mo tiveron e nunca pintei nada alí. Mais hoxe, que é a primeira matanza a que non vou en 23 anos, todo son memorias da tradición, rutina e sangue. Sangue derramado pola fame que non deixa ver o pecado do mundo, nin o triste, como o dun bao da ventá ás 8 da mañá nunha aldea galega. "Calcetís e pantalois" vellos dunha vida adicada ao traballo, porque sempre queda moito que facer ata que chega San Martiño.

Comentarios