As misteriosas fachas de Castelo
As orixes desta festa, que se celebra en Taboada na noite do sete de setembro son incertas. A versión máis estendida di que se trata dun costume celta que sobreviviu co paso dos séculos
A queima de fachas de Castelo é un misterio desde as súas orixes. Incerta e capaz de xerar longos debates e teorías, a tradición desta parroquia de Taboada transmítese hoxe en día de xeración en xeración. Cada sete de setembro é especial para os veciños do lugar. Alí hai un castro celta que pola medianoite dese día transfórmase nun círculo de lume, maxia e mitoloxía. As fachas preparadas todo o mes anterior polos habitantes de Castelo arden envoltas nun pao de entre seis e oito metros de altura.
Quen asiste por primeira vez á queima de fachas de Castelo adoita quedar sorprendido pola atmósfera que se crea. Pero, de onde provén este particular costume? A explicación máis estendida, favorecida polo feito de que a festa ten lugar nun castro e pola presenza en lugares coma Cornualles ou Irlanda de círculos e rituais similares, fala de que foron os celtas quenes escribiron os primeiros capítulos. De ser así, estariamos a falar dunha tradición milenaria.
A asociación cultural As Fachas organiza a queima desde o 1992, despois dun elevado risco de que o costume desaparecera
Outras fontes opinan que este tipo de actos eran típicos en calquera sociedade labrega do mundo, houbera celtas ou non nela. "É difícil de saber e precisar porque non temos documentación. A celebración tampouco tiña porque ser igual agora que cando comezou", valora o antropólogo local Xavier Viana.
"Os avós dos nosos avós lembraban as fachas de Castelo, pero non sabían dicir cando comezaron", engade Manuel Fidalgo, presidente da asociación cultural que desde o 1992 organiza o evento. "Todo comezou grazas un veciño de Castelo chamado Xaime Delgado Gómez, historiador e cura, que escribiu unha serie de artigos en El Progreso sobre as fachas chamando a que non se perdera o costume", relata Fidalgo, quen preside o colectivo desde o 2008.
Segundo lembra, esta celebración baseada no lume estivo a piques de desaparecer. Algúns anos chegaron a queimarse só dúas fachas e non se fixo no castro, senón nos terreos contiguos. Agora róndanse sempre as 30.
PROCESO. Son os habitantes de Castelo os encargados de fabricar as fachas. A comezos de agosto cóllense os agucios (nome que reciben en Taboada os arbustos que serán queimados máis adiante no castro), xúntanse e póñense a secar. Unha semana antes da festa, declarada de interese turístico, átanse ao pao e o día sete súbense ao castro, onde quedan chantadas. O seguinte paso xa é prenderlles lume.
Aínda que non é a única actividade da que poden gozar os asistentes. Na edición deste ano programouse a actuación da orquestra Gran Casino coma colofón á queima e nas horas previas houbo, coma sempre, unha gran cea con polbo e carne ao caldeiro.
É unha noite ao ano na que Taboada mira cara o seu pasado milenario
A queima de fachas non deixa de ser un evento máis das festas de Castelo, aínda que é sen dúbida o máis característico. A celebración constitúe a identidade da parroquia taboadesa. Por ela é coñecida e grazas a ela centos de persoas acoden, coma antonte, cada sete setembro a este punto, amosando que exaltacións etnográficas deste tipo están de moda entre o público.
Un desvío desde a N-540 permite chegar ata Castelo, onde a queima de fachas volve outorgarlle ao lume o toque purificador que tiña para as sociedades antigas, que deste xeito trataban de espantar os malos augurios. É unha noite ao ano na que Taboada mira cara o seu pasado milenario.
Non é a única tradición deste tipo que ten lugar na Ribeira Sacra. En Vilelos (O Saviñao) hai outra queima de fachas, aínda que o procedemento é diferente. Consiste nunha procesión cara o castro da Besta que precede ao lume. Coma en Castelo, música e actividades varias acompañan un acontecemento que perdura no tempo e que conecta a comarca coas súas orixes máis misteriosas.