Os dentes de porcelana de Isabel II

A monarca fixo cabaleiro a un veciño das Nogais, Luis Becerra, por quitarlle unha moa. Na mesma viaxe que fixo a Galicia, unha familia da comarca quixo que bebese no seu tesouro máis prezado: un xogo da primeira porcelana europea 
Constante Bendoiro e Ramón Fernández, diante da sepultura de Luis Becerra. VICTORIA RODRÍGUEZ
photo_camera Constante Bendoiro e Ramón Fernández, diante da sepultura de Luis Becerra. VICTORIA RODRÍGUEZ

Aos reis tamén lles doen as moas. A Isabel II esa dor sobreveulle na nosa provincia, cando regresaba da Coruña a Madrid pola Nacional VI da que viñera inaugurar un tramo en 1858. As Nogais era unha das tres paradas de postas en Lugo, e alí, no hoxe coñecido como mesón Chavello, a raíña clamou por remedio. E o remedio chegou. Os veciños foron buscalo a Viladicente. Chamábase Luis Becerra Chao, e aprendera o oficio de dentista na súa época de miliciano voluntario contra os carlistas. O pulso non debeu de tremerlle moito ante a boca aberta da raíña. Esta quedou tan contenta que o agasallou coa Cruz de Caballero de la Orden de Isabel la Católica. As más linguas din que non só pola súa pericia na dentadura.

Xogo de café de Meissen. EPExactamente 150 anos antes, un científico e matemátixo saxón -Tschirnhaus- descubría, á fin, o segredo da porcelana, esa delicadeza que durante séculos Europa envexara ao Oriente. Cando a sobriña do bispo de Lugo Manuel Santa María Salazar foi casar a un pazo de Pedrafita en 1747, este agasallouna en dote co mellor obsequio posible, un servizo de café da primeira marca en comercializar a porcelana europea, Meissen -na fotografía, unha das pezas que se conservan-. Como o pazo tamén era liberal, enterados da viaxe da raíña a Lugo, envolveron o xogo en liño branco, e mandárono cabalaría monte abaixo, para que aquel café recén chegado de América lle soubese mellor.

E así foi. Case cen anos antes de que Charles Pincus inventase os dentes de porcelana para os brancos sorrisos de Hollywood, os dentes e a porcelana cruzáronse nese lugar de paso que foi A Montaña para Isabel II. E, no medio de tanta viaxe, de Saxonia a Lugo, de Lugo a Pedrafita, de Madrid ás Nogais, hai cousas que permanecen.

Ramón Fernández: "Luis Becerra non só chegou a ouvidos da raíña pola súa maña coas moas, senón tamén por facer elixir e ungüentos"

VILADICENTE. Constante Bendoiro fai co seu nome honra da memoria que garda desta historia, non só como veciño de Viladicente, senón como afillado "do home que tocou a campá aquel día". Pois Luis Becerra Chao non só mandou facer o seu propio cadaleito -como conta Adolfo Abel Vilela no perfil que lle dedicou- senón que deixou escrito que cando morrese as campás da igrexa terían que repicar o día todo. Quería facer ecoar a súa morte polo Camiño Real dende esta aldea que hoxe non figura en Google Maps.

Sepultura de Luis Becerra. VICTORIA RODRÍGUEZ

Ao lado de Constante, Ramón Fernández, o tataraneto de Luis Becerra, ensina dous documentos "do día en que abriu os ollos, e do día en que os pechou", un xeito ben máis fermoso de chamar ás partidas de nacemento e defunción. Entre 1815 e 1900 son moitos os misterios que rodean a vida de Luis Becerra Chao, case tantos coma os misterios da porcelana.

OURO BRANCO. Seguro que Becerra se levaría ben con Böttger, a quen o rei saxón Augusto I tamén lle dera a oportunidade de converter, non chumbo en ouro, senón arxila no ouro branco que se consideraba a porcelana. A dificultade de lograr este material relacionouse, daquela, co misterio, e Tschirnhaus e Böttger eran algo alquimistas.

Constante Bendoiro: "Cando morreu, o dentista estableceu por escrito que as campás de Viladicente tiñan que repicar o día enteiro"

Luis Becerra tamén facía maxias das súas. O que o levou a ouvidos de Isabel II foi a súa habelencia coas moas, pero tamén a fama dos seus ungüentos para os furúnculos e, máis elegante, a fabricación dun elixir "que ulía moi ben" -conta Fernández- e vendía polas feiras de Galicia e León.

"Non estou, pero logo veño", disque respondeu ao séquito de Isabel II cando foron buscalo, contan Fernández e Bendoiro coa riqueza da súa memoria oral, coma se eles mesmos coñeceran ao Becerra. Nese intre, preparou o seu ungüento, que tamén debía de anestesiar un pouco, din, porque "a operación foi delicadísima", confirman.

A dor real de moas foi para el outra especie de alquimia que, décimo fillo de labradores, abriulle as portas de Madrid como dentista durante varios anos e permitiulle facer, á volta, máis grande a casa que hoxe Fernández e Bendoiro sinalan. Tampouco é ouro todo o que reloce. Na traseira da mesma, unha porta permitíalle entrar polas noites sen espertar a muller.

Da vida de Madrid non hai moito escrito, pero hai quen pensa que entre el e a raíña houbo máis ca ungüentos. Non se sabe. Nin tampouco cal foi a flor que rozou os beizos de Isabel II, das todas distintas que compoñen o xogo de café -tulipáns, rosas, caléndulas, dentes de león...- nin que tal lle sentou a bebida tras a operación.

Comentarios