As fondas raíces celtas da terra de Maeloc

Poboación
O municipio gandeiro por excelencia da Terra Chá suma 3.133 habitantes, segundo os últimos datos do Instituto Galego de Estatística.
Vista atrás
Coa abolición do réxime señorial e a conseguinte división administrativa creouse en 1812 o municipio de Vián, inserido no partido xudicial de Mondoñedo. Dez anos máis tarde, coa división en provincias, incorporouse a Lugo. Este concello quedaría abolido trala derogación da constitución por parte de Fernando VII. En 1835 conformouse o Concello de Bretoña e, cinco anos despois, o actual, A Pastoriza.
Curiosidades
Cun medio rural cada vez máis despoaboado as vacas alcanzaron xa a octuplicar o total de habitantes do municipio. Actualmente hai en activo 443 granxas con máis de 24.500 reses. 

NO MESMO MOMENTO no que a Hispania romana era invadida polos visigodos, milleiros de habitantes da provincia de Britannia víanse na obriga de fuxir e buscar unha nova patria alén do mar debido á irrupción dos vándalos.

 Moitos deses celtas refuxiáronse na península de Armórica, xerme da actual Gran Bretaña. Outros, encabezados polo líder Maeloc, decidiron dar algúns pasiños máis e buscaron acubillo nas terras de Gallaecia, onde se asentaron ao longo de toda a costa cantábrica. A sede dese novo asentamento estableceuse en territorio pastoricense, concretamente no que hoxe se coñece como Bretoña, e que durante varios séculos foi chamado Britonia. 

Aquí se cre que se erixiu o Monasterium Maxime, hoxe reconvertido na igrexa parroquial de Santa María de Bretoña, o único vestixio conservado da capital dos bretóns e que para moitos historiadores é o berce do cristianismo en Galicia.

Varias pedras da primixenia edificación, como a cabeza do anxo na entrada da torre do campanario, dan conta dese pasado. Ademais, unhas escavacións realizadas nos anos 70 fixeron posible descubrir a extensa estrutura orixinal do mosteiro onde se atoparon sepulcros nobres, estancias e divisións, sempre cubertos dunha capa de cinza en recordo do terror viquingo que destruíu a principal fonte de poder bretón en Galicia.

Porén, máis que o material, o que de verdade mantén a súa presenza en cada pedra, cada recuncho e cada pedazo de terra é o espírito combativo e festivo daqueles primeiros homes e mulleres que se agocharon entre as pequenas elevacións do Cordal de Neda.

Por exemplo, o fermoso Couto da Auruxeira de Bretoña foi durante anos o escenario da festa do Lugnasad —na honra ao deus Lugh—, unha celebración que conseguiu traer de volta ao presente os costumes máis ancestrais dos habitantes destas terras.

Os bretóns convocaban cada ano esta cita para dar a benvida ao verán celta. Durante o evento, que duraba máis de 15 días, os asistentes facían transaccións comerciais, comían, bebían e gozaban de competicións de cabalos.

O Lugnasad era tamén o momento de formalizar os matrimonios. Así, a norma invitaba a que os mozos escollesen nesas datas a súa parella para pasar o inverno xuntos. Para legalizar ese compromiso, e coa presenza dun druída, dábanse as mans a través dunha pena cun burato, coñecida como a Pedra dos Namorados. 

A vixencia destes matrimonios era só por un ano, polo que se querían renovalo tiñan que repetir o ritual o verán seguinte. Iso, ou deixalo antes, unha decisión que podían tomar na festa de primavera ou Beltaine. 

A asociación xuvenil Auruxeira acadou con esta cita, que representaba á perfección algunhas destas tradicións, múltiples éxitos. Durante anos puxeron en valor o pasado e amosaron dun xeito lúdico-didáctico a idea xeral dunha época que marcou a esencia e as bases que caracterizan e diferencian a cultura desta terra.

Pero para manter vivo ese recordo é imprescindible seguir traballando arreo. "É necesario retomar as escavacións de Chamoso Lamas e situar Bretoña como unha atracción turística", reflexiona Fernando Villapol, implicado en dar luz a ese pasado bretón.

Para facelo, este artista local está compilando todo tipo de documentación coa que completará un libro que permitirá facer un repaso o máis aproximado posible do que aconteceu séculos atrás. Nesa futura enciclopedia local terá un lugar preeminente a figura do guerreiro Maeloc, ao que Villapol xa lle adicou unha impoñente fonte que se ergue maxestosa na praza principal da vila.

A existencia deste guerreiro é indiscutible —representou a diocese de Britonia nos concilios de Braga en 561 e 572—, como tamén o son moitos outros retazos da historia. Se ben, hai tamén moita lenda ao redor da súa figura. Algúns contan que posuía unha pedra preciosa de cor azul que tiña poderes sobrenaturais e cando morreu foi depositada nun cofre de ouro macizo e soterrada a gran profundidade entre as montañas de Cornería e Penabor. Alguén se anima a buscala?